Тэнгисийн тулаан

Испани болон Aмерикчуудын хооронд далай дээрх онцгой байдлын радио долгион дээр болсон ярилцлага.

Испаничууд:
А853 ярьж байна. Та нар яг биднийг чиглэн ирж байгаа тул, мөргөлдөөн болохоос сэргийлж урд зүгрүү 15 хэм эргэнэ үү. Бидний хооронд далайн 25 милийн зай байна.

Америкчууд:
Та нартай Америкийн Нэгдсэн Улсын усан онгоцны ахмад ярьж байна. Бид та нарыг бид нартай мөргөлдөхөөс сэргийлж чиглэлээ 15 хэм өөрчлөхийг шаардаж байна.

Испаничууд:
Бид та нарын саналыг хүлээж авах боломжгүй гэж бодож байна. Бид та нарыг чиглэлээ урд зүгрүү 15 хэм өөрчлөхийг санал болгож байна.

Америкчууд: (Өөр хүн)
Та нартай Америкийн Тэнгисийн Цэргийн Флотын нисдэг онгоц тээвэрлэгч “Линкольн” усан онгоцны командлагч Ричард Жеймс Ховард ярьж байна. Манай онгоц Америкийн Тэнгисийн Цэргийн Флотод хэмжээгээрээ хоёрт ордог. Биднийг 2 крейсер, 6 сөнөөгч, 2 шумбагч болон бусад жижиг дэмжигч онгоцнууд дагалдаж байгаа. Би таныг чиглэлээ өөрчлөхийг санал болгож бүүр тушааж байна. Ингэхгүй бол бид өөрсдийнхөө хөлөг онгоцны аюулгүй байдлыг хангахын тулд зохих арга хэмжээг авах болно гэдэгийг анхааруулж байна. Бид нарын замаас зайлна уу.

Испаничууд:
Та нартай Хуан Мануэль Салаг Алканара ярьж байна. Бид гурвуулаа байна. Бид нарыг нохой, оройн хоол, 6 лонх шар айраг дагалдаж байна. Бид нарыг одоо унтаж байгаа нэг канар шувуу дэмжиж байна. Бид эх газар дээр байрлаж буй гэрэлт цамхаг тул хаашаа ч явах бодолгүй байна. Бид Испанийн гэрэлт цамхагуудын дунд хэмжээгээрээ хэдэд нь ордогийг мэдэхгүй. Та нар өөрсдийн аюулгүй байдлыг хангахын тулд зохих бүх арга хэмжээгээ авч болно. Гэхдээ хэрвээ та нар чиглэлээ өөрчлөхгүй бол таны “Линкольн” манай хадан хясааг мөргөх болно.

ХоОл хОоЛ ХоОл!

Идэх гэж амьдардагуу, амьдрах гэж иддэг үү? гэх асуултанд Монгол хүний өнцөгөөс нь харвал амьдрах гэж иддэг юм байна гэж ойлгогдоно. Мэдээж идэх гэж амьдардаг хүн, улс үндэстэн үгүй биз. Гэхдээ улс төрлүү гарж буй улсууд яг яах гэж амьдардагыг нь асуумаар л байдаг. За тэр яахав. Монгол хүний хоолны нэр төрөл, материал зэргийг нь харвал даанч ядуухан харагддагыг бүгд мэдэж буй. Мах, гурил, будаа, сонгино, лууван, төмс, манжин, байцаа, тэгээд нэмэх нь давс, перец. Монголчууд маань өнө эртнээс цагаан идээг зун, намартаа идэж махаа өвөл хэрэглэдэг байсан талаар их ч ярьж бичдэг билээ. Цагаан идээгээ идээ л бүх л зуныг давдаг байсан ч юм шиг. Мөн хүнсний ногоо хэрэглэхгүй, тэр хэрэгцээт ногоон ургамлыг нь мал нь идээд, малын цагаан идээ, махнаас нь витамин, минералуудаа авдаг байсан талаар ч ярьж хэлэлцдэг. Бид энэ талаар нухацтай нь аргагүй сайн бодох хэрэгтэй. Яриа болгон дээр, бичлэг болгон дээр гардаг уул уурхайг ч энд бас ярилцая. Уул уурхайг хөгжүүлэх нэрийн дор хаа сайгүй газар ухаж төнхөж байгаа нь Монгол орны байгалийг эвдэн сүйтгэж буй билээ. Эх орны маань хөрс маш эмзэг 20 см хүрэхгүй хар хөрстэй, зарим газраа 5 см хүрэхтэй үгүйтэй байдаг. Ямар сайндаа ямаа ихсэх, хулан гөрөөс нь давхилдчихаараа болохоо байчих гээд байдаг эмзэг байхавдээ. Тэгвэл хэдэн зуун метрээр нь ухаж төнхөөд, байгалийн тэнцвэрийг хадгалдаг металлуудыг аваад эхэлмэгц экологи тэр чигээрээ хөдөлгөөнд орж хүн, мал, амьтан амьдрахад таагүй болж ирэх. Эндээс бидний хүнсний гол зүйл болох малын идэх тэжээл багасах, иддэг өвсний найрлагад өөрчлөлт орох зэрэг, ховор ургамлууд устан үгүй болох гэх мэт сөрөг үр дагавартай. Мөн бид зөвхөн мах, гурил, цагаан идээ идэж амьдарж байгаагүйг онцлох хэрэгтэй. Монголчууд эртнээс төрөл бүрийн ургамал, мөөг зэргийг боловсруулан хэрэглэх мэдлэгтэй байсан байна. Энэ талаар Б.Ренчин гуайн ярьж үлдээсэн зүйлс бишгүй байдаг бололтой. Бид л өнөөгийн устаж үгүй болж буй, салан задгай мэдлэгээсээ дүгнэлт хийн өөрсдийн хоолний орц найрлага чадамж муу хэмээн боддог маань тун өрөөсгөл хандлага бололтой. Хүнсний тэжээл, хоолны найрлага байгальтай шууд хамааралтай байдгыг санаж байх хэрэгтэй. Мөн хоол тэжээллийн цэвэр, чанартай байх нь Монгол хүний эрүүл орших эхлэл билээ.

Үүнээс гадна хоолны нэр төрөл өнөө цагт цөөн байгаа нь тухайн орны соёл ямар замаар явж байгааг шууд харж болохуйц. Гурилтай шөл, будаатай шөл, битүү шөл, цуйван, бууз, хуушуур, будаатай хуурга гэх мэт материалын зөрүү бараг байхгүй ихэнх нь хятад хоолыг Монголд тохируулсан байдлаар хэрэглэдэг. Гэвч өнөөгийн амьдарч буй нийгэм маань даяаршсан хаанаас ч ямар ч мэдээлэл авч болохуйц нийгэмд энэ байдлаараа байх нь эмгэнэлтэй залхуурал мөн билээ. Гадны чанартай хоолыг Монголд суурьшуулж монголчилж шинэ хоол бүтээж байх нь мөн л чухал асуудал. Заавал тогооч, мэргэжилийн хүмүүс гэхээсээ гэрийн эзэгтэй та, хоол хийх хоббитой хэн ч оролдож баяжуулах хэрэгтэй зүйл билээ. Амьдралын нэгэн баяр жаргал эдлэх зүйл бол амттай сайхан хоолыг ширээнээ тавьж, халуун ам бүлээрээ хөөрөлдөн зооглох үйл мөн билээ.

Чанартай, эрүүл Хооллоцгооё!

Respect for all lifetime

Амьдралын нугачааны хаа нэгтээ та ганцаардан шаналан байна уу? Гараа элгэндээ аваад, газар шагайн алхан яваа юм биш биздээ? Хөлгүй далайн дунд хөл алдан савчин, хүн шиг хүн хайвч олдохгүй мэт санагдах үе энэ хорвоод бий л байх. Зовлон зүдгүүр дээрээс дарж, зорилго тань харин доороос нь нухаж байж мэднээ. Яах гэж амьдраад байгаагаа эргэн эргэн харж, яадаг юм хэмээн бүхнийг хаячихвал сэтгэл амрах ч юм шиг санагдаж байж болноо.

Гэвч хорвоогоос залхалаа хэмээн амиа егүүтгэх, зовлонд ханалаа хэмээн архинд орвол өөрийг чинь тээж төрүүлсэн эхийн гавъяаг, төрөхөөс чинь өсөхөд дэргэд чинь байсан эцгийн сэтгэлийг хэнд хариулах болж байнаа. Нялх балчираас тань, босож тэмцэх хүртэл чинь, дэргэдээс чинь татаж, араас чинь түлхэж байсан сайн санаатнуудад юу хэлэх вэ? Хүн зовох цагтаа жаргалтай үеээ санадаг гэдэг. Итгэл алдрах цагтаа зөвхөн зовлон гунигийг л хардаг гэлтэй.

Маргааш та гэрээс гарахдаа амьдралыг өөрөөр нэг хараад үзээрэй. Шороо бужигнаж, утаанд хучигдсан Улаанбаатарыг бус, өнгөлөг өөдтэй талаас нь, өөдөлж дээшилсэн зүйл юу байна гэж эхлээрэй. Хаалгаар гарахаасаа өмнө амраг хайртай, алаг үрээ, аав ээждээ хайртайгаа хэлээд үнсээд гараарай. Өглөөг инээд хөөртэй, өдрөө сэтгэл хангалуунаар өнгөрөөх болно. Өөрөө ч бас та тийм байх болно. Хөл дээр гишгэсэн нэгнийг хялааж бүү хар, үл ойлголцолоос хэрүүл бүү хий. Уучлалт эрээд инээмсэглээд зөрөөрэй. Өдөр тутмын жижиг асуудалд буруутан гэж байдаггүй билээ. Сэтгэлээ хямраах үйл бүхэн өөрөөс тань эхэлдэгийг санаад өрөөл бусдад эерэг цэнэг өгч өнгөрөөе. Өөрөөс чинь алдсан зүйл байна уу орой хариад бодоорой.

Бүх амьдрал тань өнөөдрийн хором хормоос тогтон буй. Амьдралаа хүндлэе гэвэл одоог хүндэл. Хулгай бүү хий, худал бүү хэл, хоосон амлалтаар нэгнээ битгий хуур, бусдын цагыг хүндлэе. Энэ хормыг та хүндлэвэл эргээд амьдрал тэр чигээрээ таныг хүндлэнэ. Нэрээ зарж идэн буй нэгнийг харвал өөрөө тийм зүйлээс хамгийн хол бай. Зөв бурууг ашигтай ашиггүйгээр бус чин үнэнээр нь тунгааж байя. Хайр сэтгэлээ битгий доромжил, хайртай хүндээ хамгаас үнэнч бай. Өглөө гарахдаа худал хэлсэн үг орой болоход хагацал болсон байхвий. Мөнгөөр сэтгэлээ, итгэлээ, зүтгэлээ бүү худалд. Мөнгө өнөөдөр алдавч маргааш орж ирэх зүйл. Харин сэтгэл, итгэл, зүтгэл гурав эргэж иршгүй зүйлс.

Амьдралаа хүндлэе! Хотоо хүндлэе! Хүн хүнээ хүндлэе! Өөрийгөө хүндлэе!

Тэр цагт хог, утаа, бухимдал хэдийн үгүй болсон байна.