Эрүүл мэндийн талаарх илүү үг

Ойрд нүдний хараа эрс муудаад байх шиг урьд нь шилээ зүүхгүй гадуур явж болдог, хэсэг хугтацаанд зүүхгүй бол гадаа орчинд нүд дасаад шилгүй явж болоод байдаг байсан. Ойр шилээ авахаар нүд дассан ч юм харахгүй, за тэгээд бүрэнхий үед бол шилээ аваад ч хэрэггүй боллоо. Энэ ч тэгээд гадуур нээх гардаггүй өрөө, сургуулийн анги гэсэн шулуун маршруттай ч холбоотой биз. Мөн үүн дээр нэмэгдэх нэг гол шалтгаан унтахын өмнө заавал орондоо ном уншдаг буруу зуршил биз. Компютерийн ард ч суудаг нөлөөлж л байгаа байх. Өөрийгөө тайвшруулж байгаа зүйл нь чи шилтэйгээ одоохондоо юм харсаар л байна шүү дээ гэх бодол хэхэ. Биен тамир дээр шилтэй гүйж харайна гэдэг бүтэхгүй тул шилээ тайлна. Тайлаад спорт хийхээр ойр хавийнхныгаа мөргөж алчихгаад хэцүү тал байх юм.

Ер нь тэгээд нүдний хараа гэлтгүй би эрүүл мэнддээ нээх санаа тавьдаггүйгээ өөрөө хүртэл тод томруунаар анзаараад байдаг. Энэ нь миний арчаагүй байдал мөн боловч Монгол хүмүүсийн дийлэнхэд байдаг сул тал боловуу гэж би хань татдаг юм. :)
Энэ ч ер нь үнэн байх эмнэлэгээр үйлчилүүлж буй үйлчилүүлэгчидийн ихэнх нь өвчнөө хүндрүүлсэн, ядаж л дунд шатанд нь хүргэж байгаад очдог. Монгол хүний хээгүй занаас гадна, урьдчилан сэргийлэх элдэв сургалт, эрүүл мэндийн байгууллагын хариуцлаггүй байдал ч нөлөө байдаг биз. Ер нь бол хэзээнээсээ эрүүл мэндийн байгууллага, эмнэлэг нь ард түмэндээ хал нь гаднаа хайр нь дотроо байсаар ирсэн хэхэ. Ёстой Монгол хүн тулдаа л өдий зэрэгтэй яваа биз дэлхийн аль нэг өндөр хөгжилтэй оронд яг одооны Монголын эрүүл мэнд талын үйлчилгээг тэдэнд үзүүлүүл тахалд дайрагдсан мэт талаас илүү нь нөгөө ертөнцрүү явчиж мэднэ. За энэ егөөдөх ч яахав, үр хөндөлт гэх зүйлийг төрийн бодлогын түвшинд дэмждэг орон манайх хятад хоёроос өөр орон байдаг ч юмуу үгүй ч юмуу бүү мэд. Хятад ч яахав шалтгаантайгаар тэгдэг. Монгол харин яагаад ингэж дэмждэг юм болдоо. Үр хөндөлт бол цай уухын дайны энгийн үйл боллоо. Үнэ мөнгө нь ч хямд байдаг бололтой ингэж ихээр хийлгээд байхыг бодоход. Уурхай энэ тэр гээд мөнгөн усны асуудал, хятадаас орж ирж буй хуурамч эм, үр хөндөлт гээд 20-30 жилийн дараа одооных шигээ юун хүсээгуй жирэмслэлт, хүссэн ч жирэмсэлдэггүй ард түмэнтэй болохвийдээ. Төр засгаас сая таван зуун мянган төгрөг нэхэх биш, үр хөндөлтийн хуулийг чангалах, иргэдийн эрүүл мэндийг боддог бодлого явуулахыг шаардмаар юм. Жирэмслэх эсэх нь хувь хүний эрх ч жирэмсэн болсон хойноо хүн алаад байх эрх баймааргүй юм. Гэдсэнд байгаа ураг хүн биш гээд л хөнөөчихдөг бололтой юм. Учиргүй Монгол улсын иргэн мөн гээд заагаад байх нь хаашаа ч ядаж л хэн дуртайн жирэмслээд хэзээ дуртайдаа амийг нь аваад байдагийг болиулмаар байх юм. Миний бодол л лав ийм байна. Бэлгийн хүчирхийлэлд өртөсөн, төрөлт нь эхийн амь насанд халтай зэрэг шалтгаан байвал яахав бусад үед бол зөвшөөрдөггүй л байсан нь дээр шиг. Хүүхэдтэй болмооргүй л байгаа бол өөрсдөө хариуцлагатай байгаад бэлгэвчээ хэрэглэ, эсвэл замбараагүй сексийн харилцаандаа хяналт тавих л хэрэгтэй. Үр хөндөлтийг завшөөрж буй нь янханчлал, садар самууныг дэлгэрүүлж байгаа хүчин зүйл мөн ч гээд хэлсэн ч буруудахгүй байх.

За үр хөндөлтийн тухай асуудлаа орхиод эрүүл мэнд, элдэв өвчинөөс урьдчилан сэргийлэхрүүгээ эргэн ороход яавал Монгол хүн биедээ анхаарал тавьж, өөрийгөө гэр бүлийнхнийхээ эрүүл мэндэд бодит анхаарал тавьдаг болох тухай бодох цаг хэдийнээ болоод бараг өнгөрлөө гэж хэлмээр байна. Өмнөх нийгмийн үед эрүүл мэндийг төр даадаг байснаас ийм болсон гэдэгтэй би хувьдаа санал нийлдэггүй, угаасаа нүүдэлчин ахуйтай нь ч холбоотой боловуу. Өндөр хөгжилтэй орны хүмүүс хөгжил шигээ өндөр наслаад байдаг харин Монгол хүний дундаж наслалт яагаад бага байнаа? Мэдээж өндөр хөгжил, техник технологи, эдийн засгийн чадавх, иргэдийн эрүүл мэнддээ бодит анхаарал тавих чадалтай зэрэг байдаг байх. Монгол хүн бол хонь мал шигээ байгалийн жамаар амьдардаг гэвэл үнэн биз. Урт наслалтанд нөлөөлөх эрүүл мэндийн урьдчилан сэргийлэлт хомс, шинжилгээ энэ тэрийг бие нь өвдсөн үед л өгдөг. Ханиад , томуу зэргийг бол бараг өвчин хэмээн тооцдоггүй, дур мэдэн аймшигтай эмчилгээ өөртөө хийдэг. эмийн сангаас хүссэн тунгаараа дуртай эмээ авдаг гээд асуудал бол зөндөө байна. Би хүртэл өгзөг, булчинд тариа тарьчдаг байна гэдэг чинь аймаар байгаам шүү яваандаа судас тариа хийж сурна ч гэж боддог гэхээр яаяа яриад юу гэхүү хэхэ.

Асуудлыг шийдэх нэгэн гарц бол эмнэлэг, эрүүл мэндийн яам танд хайргүйгээс л хойш, өөртөө гэр бүлдээ анхаарал тавиад эрүүл мэндийн мэдлэгээ бие даан хөгжүүлцгээе.

Жич: Залуустаа гэж хэлэхэд 25 насандаа ямар жинтэй байна түүнээс хойш энэ жингээ хадгалах нь зөв гэдэг юм билээ шүү. Гэхдээ мэдээж та 170 см өндөртэй, 150 кг жинтэй 25 настай бол энэ чигээр нь хадгалах бус яаралтай тур гэж зөвлий дөө.

Харьд сурахад

Энд сурж байхад нэг ажиглагддаг юм юу гэвэл, багш нар ч тэр, оюутанууд ч, хүрээлэн буй хүмүүс ч гадаад сурж байгаа оюутан эх орондоо байхадаа энд сурах юмаа үзчээд ирдэг гэж ойлголт байдаг бололтой. Багш нар ер нь тэгж их асуудаг чи энийг Монголдоо үзэж байсан биздээ гэж. Адилхан л эндэхийн хүүхдүүдтэй адил зүйл сурж байгаад ирсэн гэж боддоггүй тусгай бэлтгэгдсэн ардын чөлөөлөх армийн цэрэг гэж санадаг бололтой хэхэ. Насаар ах байгаагийн шалтгаан бол их сургууль хагас жил хариу хүлээж, эндээ ирээд хэлний бэлтгэл гэсээр нас нь талийж өгдөг. Гэхдээ мэдээж хэлний бэлтгэлд нэг жил чихний бөглөөгөө гаргаж, зан заншил, хүн хоорондын харилцааг нь ойлгохгүй шууд сургууль руу нь орвол сэтгэлийн тэнхээ дутуу нэг нь обжурны төмрөөс боож үхэх биз. Анх нутгаас гарахдаа төсөөлж байсан төсөөлөл, энд ирэх цагт нурж унах уу, харин ч улам дээрдэхүү гэдгээс ч ихээхэн сэтгэл санааны байдал хамаардаг биз. Өндөр хөгжилтэй оронд очиж сурах гэж байгаа гэсэн сэтгэлийн хөөрлөөр ирмэгц жоомтой дотуур байр, нийтийн халуун ус, нүүр гараа угаахдаа ч нийт, 00 хүртэл нийт байх тэр үед гэрийн булбарай эрх бацаанд ямар цохилт болох билээ хэхэ. Нэг жилийн хэлний бэлтгэлээ дуусаад ижилдэн дассан нөхдөөсөө холдож өөр өөрдсийн сургууль дээр очиход ч сюрприз дуусаагүй байдаг гэдгийг санах хэрэгтэй. Дотуур байр нь шорон шиг болох, сургуулийн дотоод дүрэм чангарах, хэлний бэлтгэлийн эелдэг зантай багш нараар тухайн орны хүмүүсийг төсөөлж байснаа чиний юу чаддаг хийдэг чинь надаа падгүй гэсэн егзөр багш нарын дунд ормогцоо дахин ганцаардана. Хэлний бэршээл ч бүрэн арилаагүй шалгалтан дээрээ тааруу дүн авцан байхад хэн ч хүүе хаая гэхгүй сэтгэлийн дэм үгүй бол бас хэд хоногтоо гэрээ санан, ганихраа л явчна. Гэвч цаг хугацаа гэдэг ид шидтэй хүн гэдэг тэвчээртэй тул бүгдийг ардаа даван туулаад л гараад ирнэ. Япон зүйр үгэнд "Гурван хором, гурван мөч, гурван хоног, гурван долоо хоног, гурван жил" гэх агуулгатай үг байдаг. Юмний эхний хэсэг хүнд байдаг даван туулчихаар дасаад ирдэг, гэвч дараагийн шатан дээр шинээр асуудал гарч ирдэг, энэ нь хэзээ ч зогсохгүй ээ гэж. Тэр бол мэдээж байх.

За тэгээд гадаадад суралцах хүсэлтэй нэгэн танд гэж зөвлөхөд таны гадаад сурах шалтгаан чинь юу вэ? Суралцаснаар танд үнэхээр хэрэг болж чадахуу.
Очсон хойноо зорилгоо умартахгүй байх дархлаа бий юу? Юу сурах гэж байгаам сурсан хойноо юу хийх юм? Шинэ газар очоод янз бүрийн асуудлыг даваад гарах бэлтгэл бий юу гээд л бодох тунгаах асуудал их шүү гэж сануулмаар байна. Мэдээж би явнаа гэж шийдсэн бол өөртөө итгэлтэй байгаараа ЗААВАЛ ТА ЧАДНА!

Илжиг үү? Зургаа юу?

Б.Ренчин гуайн тухай яриа бараг Монголын уран зохиолын домог гэх хэсэгт өөрийн байр сууриа эзэлдэг гээд хэлчихвэл нээх зөрөхгүй болов уу! Хурц мэргэн үгтэй, тухайн үейин төр засаг, түүхээ эх хэлээ үл тоомсорлогчидыг хөнгөхөн үгээр хүнд цохилтонд оруулдаг байсан гээд бахархам ярианууд байдаг.

Энэ олон яриа нь дундаас миний нэг сонсож байсан нь Ренчин гуай хятад худалдагчаас бараа хоёрыг авъя гэхэд хятад данжаад эрхий чигчийгээ гозойлгон хоёруу хэмээн лавлахад Ренчин гуай долоовор дунд хуруугаа гарган тиймээ хоёр гэсэн гэдэг. Утга санааны тайлбар нь данжаад муу үхэр Монгол гэхэд, Ренчин гуай чи өөрөө илжиг хужаа гэж хариу барьсан юм гэнэлээ гэдэг.
Өнөөдөр хятад хэлний ном харжээ суухад хүмүүс нэг гараараа 5 хүртэл тоолж чаддаг бол Хятадад өрөөсөн гараараа 10 хүртэл тоолох арга байдаг аж. Өөр оронд ч байдаг байж болох юм. 1-5 хүртэл бол хуруугаа тоо бүрт нь гаргаад харин 6 дээр эрхий чигчийгээ гозойлгох, 7 дунд долоовор эрхий хуруугаараа дээш нь заах маягаар, 8 долоовор эрхий хуруугаараа буу маягтай заах, 9 долоовор эрхий хуруугаараа О маягын үсэг болгох, 10 гараа атгадаг аж.
Үүнээс бодоод байхад Ренчин, данжаад хоёрын дунд нууц дохиогоор бие биенээ доромжилсон бус, их эрдэмтэн маань олон хэл мэддэг судлаач хүнийхээ хувьд худалдагчтай ярилцсан ч юм билүү гэж бодлоо. Данжаад 6-г авхуу? Ренчин гуай үгүй дээ 2ийг ч юмуу хэхэ. Харин ажигласан нэгэн сэргэлэн нөхөр жаахан давслаад ийм яриа үүссэн ч юм билүү.
За сонирхолтой байсан байхаа.

Хятад хэл сурж байгаа нэртэй миний бие үгүй яахав шинэ юм дуулж байна гэсэндээ өөр юмаа. Сониролтой юм. Эртээд багш дуртай жимсний нэрээ бодоод "Би тэр жимсэн дуртай" гээд хэл гэлээ. Би ч шийгуа-д дуртай юмсан. Хятадаар мэдэхгүй юмдаа гээд өөр жишээ хэлэв. Харин багш шинэ үг заах явцдаа шийгуа-г заасан нь шийгуа тэр чигтээ байсан нь хөгжилтэй байваа. Монгол нэр "Тарвас", хятадаас орж ирсэн нь Шийгуа. Бид хэл яриандаа гадны үг хамаагүй хэрэглэдэг тэрүүгээрээ хээнцэрлэх гэж үздгийн хор л гэж ойлгоод байгаа. Шийгуа хаанаас орж ирсэн бэ гэвэл шууд л хятад гэж хэлэх ч арай өөрөөр асуудал гарч ирэхэд тулгамдаад аль нь Монгол аль гадны үгээ ч ялгахаа байх нь хэхэ. Ер нь тэгээд дахиад 20 жил өнгөрхөд шийгуа чигээр нь хэрэглээд байвал Тарвас гэдэг үг мэддэг Монгол хүн ховордох байхдаа. Ганц тарвасаар зогсохгүй олон үг. Шинэ үг нэмээд сайхан баяжуулаад байж чаддаггүй юм бол ядаж байгаа хэдэн үгээ хэрэглэж Монгол хэлээ хайрлахсан.

Бие хамгаалах урлаг

Ойрд ёстой блоггүй юм шиг явлаа даа. Уул нь сайхан сайхан юм орчуулж оруулая гэж санаж явсан юм. Амжсангүй гэж худлаа яриад ч яахав залхуу дийлсээр өнөөг хүрчлээ. Уул нь хар тамхины тухай химийн урвал талаас нь биед үйлчлэх нөлөө талаас нь нэг бичлэг тавья гэж санаж байсан дашин шог боловоо гэж. За энэ удаа Жюжюцү буюу Японы бие хамгаалах урлагын талаар өөрийн бодлоо бичье гэж саналаа элдэв он сар түүх, үүсэл гарлыг сонирхсон нэг нь өөрсдөө хайгаад олоод уншчих бүрэн боломж бий тул элдэвээр нуршаар яахав.

Бие хамгаалах урлаг гээд орчуулах нь зөв бурууг сайн мэдэхгүй л байна. Холивудын од Стивэн Сигал ахын хичээлээд хүн зодоод ясыг нь хайр найргүй хугалдагаар биедний танил болсон Айкидоо байна. Ер нь бол би хувьдаа Айкидо, Жюжюцү хоёр бол адилхан л бие хамгаалах урлаг гэж ойлгодог. Мөн бие биенээсээ хэрэгтэй зүйлсээ нөхөн авдаг бие хамгаалах урлаг гэж үздэг. Бие хамгаалах техник биш, арга ажиллагаа биш, зодоон бус "урлаг" гэдэг утгаар нь ойлговол тун зохилтой мэт. Өмнөх үейин их мастерууд хойч үедээ хэрхэн энэ урлагыг өвлүүлж, шавь нар нь хэрхэн өргөжүүлж ирсэн бэ гэвэл багшаас шавьд, амнаас чихэнд гэж явсан нь мэдээж ч гол хүчин зүйл нь бичгийн соёл гэлтэй. Бие хамгаалах техник хөдөлгөөнөө хүртэл өвөрмөц аргаар ханз үсэг ашиглан үлдээжээ. Анхан шатны мэдлэгтэй бичих үсэг тайагдсан хүн бол түүнийг нь уншаад туршаад үзээд байхад овоо хэдэн арга сураад авахаар. Мэдээж Японы Бүши-н үе буюу самурайн цаг үед ч хүчтэй үр нөлөө байсан боловуу. Бие хамгаалах урлаг нь махан биерээ буюу зэвсэг үгүй хамгаалах, зэвсэгтэй хамгаалах гээд хоёр салдаг гээд хэлчвэл буруутахгүй бизээ. Зэвсэг нь тэгээд саваа мод, сэлэм, урт хутга (чинжаал), богино хутга, за тэгээд шиддэг од тэргүүтэн, мэдээж гар тааралдсан юу ч байж болно. Гарт тааралдсан юу ч байж болно гэдэг нь Буш руу шидсэн гутал ч ороод явчихна. Учир юу хэмээвэл саваа модоор, сэлмээр хичээллээ гэж бодоход америк кинон дээр гардаг шиг бааранд биллиардны цохиураар, хаа нэгтээ хогын шүүрээр ч өөрийгөө хамгаалчиж дөнгөнө. Өөрөөр хэлбэл хүний анхаарал хэрхэн сарниулах, мөн бага хүчээр цохилоо гэхэд ихээхэн хохирл учируулж болох эмзэг газаруудыг мэддэг байлаа гэхэд Буш руу шидсэн (Элбэгээ ерөнхийлөгч рүү ч шидсэн гутал байж болно) гуталаар ч биеэ хамгаалж болноо гэж хэлэх гээд байгаа хэрэг.

Мөн сонирхуулахад Японд бие хамгаалах урлагаар хичээллэх хүмүүсийн тоо эрс цөөрч байгаа бөгөөд харин европ, америк зэрэг оронд дэлгэрээд байгаа бололтой. Японы залуучууд үндэсний уламжлал болсон спорт урлагаар хичээллэхээс илүү бейсбол, хөлбөмбөг зэрэгрүү хошуурч байгаа гэнэ. Мөн хуучны юм гэдэг мартагдаад ирэхийн сацуу, мэддэг хичээллэдэг хүмүүс нь ч цөөрөөд ирнэ. Гэвч л үндэсний өв гэдэг агуу зүйл болохоор мэдээж үгүй болохгүй цөөрөхийн хирээр үнэд ордог аж. Хичээллэх сонирхолтой хүмүүст багшлах багш нар нь их үнэ хэлэх, элдэв техник аргийг цөөн тоогоор хувилж өндөр үнээр зарах зэрэг бизнес хийгчид ч мөн их байдаг аж. Дээхэн үед бол бага дунд сургуульд ч зарим нэг арга заадаг байсан гэж хүнээс дуулж байсан.
Өмнө нь дурдсан Стивэн Сигал ах кинон дээрээ хүнийг ихэд харгисаар гар хөлийг нь хугалж, эрэмдэглэж байхыг харсан нь лавтай. Миний хувьд түүнийг нь хараад Айкидо хэмээх урлагыг Сигал өх гөөмөн гутааж байна даа. Бие хамгаалах урлаг гэдэг хүн эрэмдэглэхийг хэлмээргүй юм гэж боддог байсан. Харин саяханаас бие хамгаалах урлаг нь ирж буй довтолгоог зогсоохоос гадна, мөн дахин довтлохооргүй болгох нь нэг арга мөнөөсөө мөн юм байна гэж бодох болсон. Тэгэхээр гар хугалах, эрүүг нь заах бол энүүхэнд бөгөөд амийг нь үлдээж байвал их хувь юмдаа. Бие хамгаалах урлагаас гадна, Зодооны урлагаар хичээллэдэг хүмүүс багагүй байдаг. Ер нь тэгээд иймэрхүү зүйлийг бага зэрэг сонирхоод ирэхээр хамгийн түрүүнд төрөх бодол бол гудамжинд танихгүй хүнтэй ам зөрөх дэмий хэрэг юм байнадаа гэж бодогдох аж. Наанадаж л уучлалт эрээд бүрэн бүтэн салаад явчих боломж байсаар байхад муухай харан таахалзаж байгаад ясаа хугалуулах шаардлага юу байх билээ. Одоо дэлхийд алдартай спорт болоод байгаа К-1 үзэж байсан л боловуу. Тэр өшиглөлт, жинтэй цохилт, өчилт зэргийг хараад өнгөрөх тэр цохилтын багахынг амсаж үзсэний дараа, газар шидүүлээд бага өчүүлсэний дараа тэр спортоор хичээллэж буй улсуудын хөлс хөдөлмөр, нулимс аманд амтагдах шиг л болохыг хэлээд юу гэхэв. Хэхэ. Миний хувьд 2 жилд нэг удаа хөлбөмбөг үздэг бөгөөд Европын аврага, Дэлхийн аврага шалгаруулах 2 тэмцээнийг л үздэг тухайн үедээ гоол хийж чадаагүй тамирчнийг харан айхтар бухимддаг байснаа өөрөө хөл бөмбөг гээчийг талбай дээр нь тоголж үзээд бахардангаа алдах тэр мөчид ихээхэн ойлгосон юм. Түүнээс ч хойш талбай дээр гүйж буй хамгаалагчийн үүрэгтэй тамирчныг ч хараад хүндлэх болсондоо.

За ер нь жолоогоо татахгүй бол аймаар халтирж байна. Энэ эрчээрээ эдийн засгийн хямрал, улс төр ярьж тун мэдэх билээ.

Эцэст нь Монголд зодооноо байя гэхэд бие хамгаалах урлаг байсан юм боловуу? "Тунгалаг тамир" дээр гардаг Түгжилийн сугаруу ташуураар ёвордогыг эс тооцвоос нээх дуулж байсан гүй. Дээхнэ үед нэг банди зодоон гэж сонсож байсан юм байна.

Заза тэгээд хүн ер нь хөдөлж хөлсөө гаргаж байх нь чухал ямар ч спорт яадаг юм эрүүл чийрэг бие хамгаас чухал шүүдээ.

Спoртooр хичээллэцгээе!

Бурхад буюу багш нар

Багш, багш хүн агуу юмдаа. Багш байхгүй бол хүн төрөлхтөн үгүй. Нэг самбарын өмнө шохой барьсанаар та бүү төсөөлөөрэй. Архи уугаад тасраад унасан хүн ч таны багш шүү. Өөрт чинь архины хор нөлөөг биетээр үзүүлж байна шүү дээ. За тэгээд ганц нэг жинтэй үгээр амьдралын замыг нь засаад өгдөг багш ч байх. Сайн сайхан багшаас муу муухайг үзүүлж ойлгуулдаг муу нэртэй багш нар ч байна. Амьдрал өөрөө багш, байгаль дэлхий ч мөн багш. Гоожуураас дусах усны дусал хүртэл бидэнд багшилж л байдаг. Юуг яаж харснаас шалтгаалж байгаа л хэрэг юм боловуу.

Би олон сайхан сургуулийн багш нартай учирч байлаа. Багагүй зүйлсийг тэднээсээ сурч авсан гэж боддог. Гэхдээ багш нарын муугаас бус миний арчаагүйгээс сурах хэмжээндээ тултал сурч чадаагүй байх. Гэвч би харамсдаггүй би тэгэхэд илүү сурах минь яалаадаа гэж боддоггүй. Өнгөрсөн цаг хугацаандаа би сэтгэл хангалуун байхыг хичээдэг, тухайн үедээ хиймэргүй л бол хийдэггүй "Нөхөр минь чи дараа нь түй чорт гэж бодохгүй шүү. Харамсахгүй шүү. Харамсахгүй бол наадхаа хая гарч алх!" гэж өөртөө хэлдэг. Тэрэндээ ч би дараа нь илүү ихийг сурдаг байж магад. Хүн шинийг сурах гэхээр өмнөх сурсан юм нь садаа болдог гэдэг шүү дээ. Мэдээж өмнө сурсан дээрээ суурилж сурч байгаа нь хэнд ч ойлгомжтой. Гэвч өмнө сурсан буруу дадал, буруу биш ч гэсэн дадал зуршил шинийг сурахад тээг болдог. Үүнтэй хүн бүр санал нэгдэх байхаа. Монголд байхад бодисын массыг ойролцоогоор аваад л тооцоо хийгээд явдаг байсан харин энд зууны нарийвчлалаар явдаг. Сурсан зүйлийг сураар боож болдоггүй гэлтэй урьдыхаараа л явчна. Шалгалтын дараа хасах оноонууд дуурайж л байна. Харамсах хэцүү уурлах хэцүү. Үнэндээ бол гол аргачлал, бодолт хийх зөв замаа мэдэж байвал тэр хэдэн таслал тоонд ач холбогдол өгөөд баймааргүй. Харин чи хэрэгтэй зүйл бүтээх инженэр хүн юм бол бүтээсэн зүйл чинь бусдад хэрэгтэйгээс гадна ямар ч алдаа мадаг байж болохгүй яг л хэнд ч хэрэггүй мэт таслалаас хойших тоонууд шиг. Би одоо л үүнийг хэвшүүлэхгүй бол хийсэн юм болгонд маань жижиг алдаа дагалдсаар л байх болно. Шалгалтын материал дээрх улаан балаар таталсан хасах оноо бүр миний багш.

Би мундаг хүн биш. Мундаг байгаад бусдаар биширсэн нүдээр харуулаад байхыг ч хүсдэггүй. Харин миний багш нар бүгдээрээ тун сайн хүмүүс байсан. Бурханы ач байхдаа. Заяа түшсэн хэрэг биз. Би ээждээ, бурханд, багш нартаа сүслэдэг. Дунд сургуульд 7,8-р ангид хаашаа ч эргэж мэдэх хачин үсчээ нөхөр байсан юм боловуу хэхэ. Физик, Математик, Түүх, Газарзүй, Хими бүгдээр нь явах нь уу гэлтэй хэхэ. Арай л Монгол хэлэнд дуртай гэдэггүй байсан байх. (Би Монгол хэлний хичээлийг дорд үзсэн хэрэг биш шүү, тэр тодотгол, тусагдахуун, өгүүлэгдэхүүн, өгүүлэхүүн, угсарсан, зэрэгцсэн нийлмэл өгүүлбэрүүдэд дэндүү дургүй байлаа.) Тэр үед Гэрэлцогт гээд их сургуулиа дөнгөж төгссөн залуухан багшаар Хими заалгаж байлаа. Тэр багшийг дагасаар энэ замруу орсон. Заалгасан хугацаа нь богино ч өнөөг хүртэл амьдралын замыг заасан байж. Цаашдаа ч энэ л замаараа явах биз. Гэр бүл хамгийн нандин хувь хүнд ихээр нөлөөлдөг ч багш хүнээс шалтгаалаад тэр хүний ирээдүй тодордог. Эсвэл балардаг.

Багш нартаа мөргөмү.

Хазгай гишгэмгүй хатуу амьдрал

Амьдрал, за айхтар том үг хэрэглээд яахав. Аль болох цөөхөн хэлнээ. Энэ үг байнга хэлэгддэг, хэрэглээ нь дэндүү явцуу жижиг хүрээнд хэрэглэгдэх нь олон. Магтаалд ч тэр, хэрүүлд ч тэр. Амтай болгоноос гарах энэ үг дэндүү уудам юмдаа. Ажил амьдрал, ар гэрийн амьдрал, хувийн амьдрал, найз нөхдийн харилцаа, нийгмийн харилцаа ч тэр бүгд л амьдрал дотор багтчихна. За тэр харж байна уу. Аль болох цөөхөн хэрэглье гэсэн мөртөө хичнээн олон дахин давтаад хаячив. Үнэ цэнэ нь асар өндөр атлаа, үнэгүй мэт хүнд хэрэглэгдэнэ.

Амьдрал үнэ цэнэ шигээ өндөр, нарийн ухаантай юм шиг. Зарим нэгэнд нь амьдралын гэрэл гэгээд цацлаад байдаг ч азгүй нэгэнд нь арай л хатуу юм шиг. Гэвч хэн хэнийг энэ амьдралд аз жаргалтай байна, аа энэ хүн аз жаргалгүй хүн гэж ялгаж, зааглаж чадах билээ. Амьдралдаа сэтгэл хангалуун хэмээн ярьж байсан хүн нэг хормын дараа ч энэ үгээ хэлж чадхааргүй болж болно. Амьдрал хэтэрхий өргөн хүрээтэй баялаг юм. Хэн нэгэнд харамгүй, хэн нэгэнд нь харамч. Нөхцөлгүй харамч шүү.

Бас ухаалаг... Тиймээ би болж байна бүтэж байна, сайхан байна гээд л эхэлвэл бүгдийг оргүй буцаагаад авчихаж чадна. Муухай ч юм шиг, мэргэн ч юм шиг. Нэг нь биеэ тоохоор л хэр өндөрт байсан тэндээс чанх доош нь шууд савна. Хайрлахгүй шүү дээ. Энэ жишээ бүгдэд бий. Заавал нэг од, олны танил, тэргүүн баян байх албагүй. Архинд живсэн хичнээн хүн байгаа билээ. Алдартайгаас эхлээд, орцныхон нь ч мэдэхгүй нэгэн хүртэл алдах нь алдаад, живэх нь живсээр.. Амьдралын тоглоом юм бол уу?

Та ч гэсэн нэг зүйлийг жаахан чаддаг болоод ирэхээр таныг сорьдоггүй гэж үү. Надад ийм жишээ олон бий. Өнөөдөр ч бас сориулсаар л байна. Хэтэрхий бардах аминд халтай аж. Дэндүү тайвшрахаар хойно ирэх мөргөлдөөнд хөл алдмаар болох юм. Газраас 2 метр өндөрт нисэж явсан биетийг 20 санж хүртэл дарж чадах юм. 20 санж даа аятайхан байж чадахгүй бол газар нүүрээр нь хөсөр хаях аж. Тиймээ хүн ийм үед л ухаардаг байх, ийм үед зүрх нь үхдэг ч биз. Би ер нь дээшлэх хэрэг байна уу, би чадах юмуу. Эндээ л байж байвал яасан юм бэ гэж бодох. Мөрөөдлөөсөө шат буурвал яасан юм гэж санах.
Үгүй шүү! Тийм юм байхгүй. Амьдрал чамайг хэдий чанга хавсарч хаяна төдий чинээ би зорилгоо дээш нь өгсүүлж тавина.

Бурхан өөрөө амьдрал гэдэг нь юмуу. Мэдэхгүй юм. Бурханыг яллах хүчтэн алга. Хүчтэн гэдэг нь хүч гэсэн утгаар биш шүү. Бурханыг шүүх эрх мэдэлтэн байхгүй юм бол би бурханд шүүгдэхийг хүсэхгүй байна. Хязгааргүй эрх мэдлийг атгасан хэнбугай ч үнэн мөнөөр шүүж чадна гэж итгэхгүй байна. Бурхан байдаг эсэхийг би мэдэхгүй гэхдээ итгэдэг. Харин амьдрал гэж бол байдаг, үргэлж харагддаг. Биднийг басдаг, зоригжуулдаг бас нясладаг. Хурцалж байгаад дээш нь ч юмуу урагшаа ч юмуу ахиулна. Дараа нь нүд эрээлжилж, толгой эргээд бид сохроно, мохно. Тэр үед нөгөөх чинь унагаана эс бөгөөс ухраана.

Аяа амьдрал чи ямар сонирхолтой юм бэ? Амьдраад л баймаар шинэ зүйлс үзээд л баймаар. Тэгэхдээ бас айдастай үзэх хүрээнээс минь халиулж л битгий үзээрэй. Би өөрт ноогдсон зовлон хэмээх ачааг үүрэхэд бэлэн. Харин нормыг минь л битгий андуураад хэтрүүлж үзээрэй. Чамайг олон хүн хайрладаг, бас зарим нь үзэн яддаг. Тэгээд ч эндээс өөрсдөө явдаг биз. Гэхдээ олонх нь чамд дуртай, тиймдээ ч чи ийм бардам.

Өөрчлөлт

Блогтоо томоохон засвар хийж байна. Өмнөх бичлэгүүдээ бүгдийг нь далд хийчлээ. Арай шинэлэг өөр зүйлс бичиж байхыг бодноо. Миний блогыг уншдаг, шагайгаад гардаг, сэтгэгдэл үлдээдэг бүгдэд нь талархаж явдаг шүү!

Монгол Инженэр

Инженэр хүн гэж ямар хүнийг хэлдэг юм болоо. Японы Википедиа дээр Инженэр хүн гэдэг нь боловсролын суурийг эзэмшсэн, зохион бүтээх түүний үйл ажиллагааг шинээр зохион бүтээдэг хүнийг хэлнэ гэсэн утгатай тайлбарлажээ. Хүн бүрт инженэр гэсэн үгийг сонсоод ямар нэгэн төсөөлөл төсөөлөгддөг байх. Мэдээж бүгдийг нэгэн ижил зүйл төсөөлнө гэж үгүй. Ингэх нь ч учир дутагдалтай. Гэхдээ ерөнхий хүрээнд төсөөлөх учиртай нь зүй хэрэг байх.

Харин Монгол инженэр гэж ямар хүн байвал зохилтой юм болоо? Мэдээж дээр дурдагдсан тодорхойлолтыг хангадаг байх хэрэгтэй биз. Үүнээс гадна Монгол орныхоо мэдээллийг сайн мэддэг. Монголынхоо тухай мэдлэгтэй байх учиртай. Мэдлэг гэдэг үгийг утга гүн хүлээн авахыг хүсье. Наанадаж зохиосон зүйл чинь Монголын цаг агаарт тохирохгүй юмуу, Монгол хүнд нийцэхгүй байж болохгүй. Мэдээж дээд боловсрол эзэмшсэн байх хэрэгтэй байх. Өөрөө шинэ юм зохиогоод байдаг бусдад тайлбарлаж чадахгүй юмуу, өөр багаж төхөөрөмжтэй харьцах гэхэд суурь мэдлэг үгүй бол хаа хол яваа билээ. Гэхдээ миний бодлоор инженэр хүн хэзээ ч аливаа нэгэн зүйлд баригдах ёсгүй. Дүрэм журам хэт ярьдаг эс бөгөөс онолоор бөмбөгдүүлээд байж болохгүй гэж боддог. Нэг Монгол ах хэлж байсан юм. Ном унш, гэхдээ битгий цээжил чи сурах бичгийн үгээр сэтгэдэг болно шүү гэж. Харамсалтай нь Японд сурах бичиг цээжлүүлэх гээд байдаг талтай. За тэгээд инженэр хүний ёс суртахуун, гэх мэт олон зүйл дурдаж тэр талаар ярьж болох байх. Харин өнөөдөр надаа бодогдсон хамгийн чухал зүйл Монгол хүний дотор байх ёстой, Монгол инженэрийн сэтгэлд шингэсэн байх ёстой "Ажилсаг, хичээнгүй, чинтэй сэтгэл, оволзон шатаж байдаг бүтээлч сэтгэхүй" юм.

Ёстой ойрд үзээгүй зурагтаа өнөөдөр ч үзэх шиг боллоо. Амралтын өдөр болохоор их сонирхолтой нэвтрүүлгүүд ч их гардаг. Нэгэн нэвтрүүлэгт хэдэн Япон өвөө нар Өвөр Монголд очиж элсэн цөлд мод тарьж байнаа. Гайтай "Монголын шороо"-ноос салах гээд өөрсдийн биеэр ирж тэмцэж буй нь тэр л дээ. Монголын урд хэсэг Өвөр Монголын хойд хэсгээс салхинд туугдан далайг гатлаж Солонгос, Японыг хамарчдаг тоосонцор байдагдаа. Харин нэвтрүүлгээс сонирхол дэндүү татасан зүйл бол тарьсан модыг нь харсан явдал байлаа. 1999 онд тарихын өмнө хэмээн юу ч үгүй элс байх. 2007 онд тариад ийм болжээ гээд харуулсан нь бяцхан ой бүтээчихжээ. Тэд энэ жил ч мөн тарьсаар. Мэдээж тарихын тэд тарьж арчилахын нутгийн иргэд арчилж таараа. Гэхдээ тэд усалгааг нь хүртэл шийдээд өгчихөжээ. Салхин сэнсээр эрчим хүч гаргаад тэр эрчим хүчээ элсэн цөл дэхь гүний худгын насостой холбочихож. Энгийн сэнснээс 3дахин бага салхиар хөдлөдөг байхаар зохиочиж. Хийвэл хийсэн шиг хийдэг улс юмаа. Хүний нутагт хийж байнаа гээд оромдож болох л байсан байх. Тэд харин тэгдэггүй ажээ. Энэ талаар бол олон жишээ ярьж болно. Хүний гараар ийм зүйл бүтээж болдог юм байжээ гэх зөндөө л зүйлсүүдийг харж байсан. Дэлхийд инженэрээрээ алдартай Германд очиж үзүүл олон сонин зүйлсийг харж мэдэрч болох байх даа. Тэгэхээр Монгол инженэрүүд маань иймэрхүү чанарыг өөртөө шингээсэн байхад олон зүйлийг хийж чадах бизээ.

Инженэрийн хэт цохивоос хөгжилийн гал бадармой!

Бусдын үг бидэнд хамаагүй

<Никитон Батчулуун>

Эргэн тойронд шивнэх хов живээр
Чи бидэн хоёрыг салгах гээд чадаагүй
Хэнч биднийг ийм удаан эвтэй
Жаргалтай хосууд гэж үнэндээ бодоогүй

Бүх хугацаанд сэтгэл нэг ч унтраагүй
Бусдад итгэж урваагүй
Шивнэж хэлсэн болгонд чи шантраагүй
Чиний тухай муу ярианд би итгээгүй

Хайрын сайхан амьдрал өөр үгээр үгүй болоогүйд
Чамдаа би баярлана
Бусдын тансаг ганган хэрэглээнд
Чи минь шунаагүйд хайртаараа бахархана

Амьдралын үнэ цэнэ өөр зүйлд байх ёстойг би
Чамаасаа үргэлж ойлгоно
Алдаж онох хорвоог хамтдаа цуг
Хайрын галыг асаахаар бидэн учиржээ

Хэнд ч хэрэггүй үл ойлголцол
Биднийг тойроогүй гэхдээ бид ялсан
Хэнийг ч ялгадаггүй гай зовлон
Холуур яваагүй бүхнийг бид давсан

Худал хуурмагт итгэх үнэнийг би
Ганцхан чамаасаа нуухгүй ээ
Үзэсгэлэн гооныхон хайр сэтгэл (?)
Надад олдсон хамгийн нандин эрдэнэ минь

Миний хайр, Миний амьдрал

Аз жаргал чамайг авчирсан
Энэ бүхнийг би юугаар ч солихгүй.

Аз жаргалын загасчин

Уургаа холоо шидээд аз жаргалыг хүлээнэ
Уртын бодолд дарагдан, элдвийг мөрөөсөн сууна

Жаргал дэгээнд орохыг сэтгэл догдлон хүлээж
Жаргах нарыг хараад гундуухан гэртээ харина

Өдөр бүр ирж жаргалыг загасчилна
Өрөөл бусад ч энд жаргалыг хараачлана

Хоосон буцах бүртээ маргаашд найдан гэлдэрч
Хор шар нь буцлаж өглөө эртлэн ирнэ

Аз жаргалыг загасчилж болдоггүй гэнэ лээ
Амар хялбарын далайд аз жаргал амьдардаггүй юм гэнэ лээ

Өглөө эртлэн босоод үр бүтээлтэй амьдарвал
Үдэш болоход, жаргал дэргэд байсныг мэдрэнэ.

2009-5-2