Монгол орондоо жаахан ч гэсэн санаа зовов

Монголдоо бага ч гэсэн юм хийж бүтээе гэсэн хүсэл эрмэлзэлгүй Монгол хүн ховор бизээ. Тэгэхдээ байхгүй гэж хэлж чадахгүй нь... Улс орны хөгжил, эдийн засгийн үсрэлт, зам тээврийг хөгжүүлэх, гэх мэтчилэн маш олон асуудлууд биднийг эргэн тойрон хүрээлэн буй. Одоо дээр нь банк санхүүгийн хямрал гараад ирлээ. Сүүлийн арваад жил толгойний өвчин болчоод байгаа ашигт малтмал байна. Хаяа ингэж зөв зүйтэй ашиглаж чадахгүйгээс хойш энийгээ орхичоосой гэж бодох юм. Эсвэл Монголын газар доороос гарч ирээгүй нь дээр байсан ч юм шиг...

Өнөөдөр иргэд болон, жижиг дунд үйлдвэрууд тэдгээрийг эрхлэгч бизнес маань нар хэт том зүйлс бус нүдний өмнө байж болох ашигтай бөгөөд жижиг санаа оноонууд дээр анхаарлаа хандуулаасай гэж хүсэх юм. Монгол орны түүхий эд хятад болон манай орны ченжүүдийн гарт ороод уджээ.

Энэ нь бараг өвчин болоод ужгирчиж. Тэд малчидаас, тариачидаас, ногоочидоос хямд үнээр аваад хэд нугалаад шахуу иргэдэд зарчихаж байна. Харин эсрэгээс хятадаас оруулж ирсэн бараагаа хөдөөний иргэдэд хэд нугалсан үнээр зарж байна. (УБ дэхь үнэтэй нь харьцуулахад)

Ченж нарыг шахах арга байхгүй юу?
Ченж гэх зүйлийн сөрөг муу тал гэвэл зөндөө, ашигтай тал бий авч цөөхөн гэж бодож байна. Ядаж л үний утгагүй хөөрөгдөл тэднээс үүдэлтэй, мөн аюулгүйн баталгаа гэж үгүй. Хүнсний бүтээгдэхүүнүүд бол хэдэн хүний хиртэй гар дамжин таны амруу орж байгааг мэдэхгүй. Мах, сүү зэргийг нь буцалгаад, аа заримыг нь угаагаад болгодог байж.. Харин ааруул, бяслаг, өрөм гээд тэр чигээр нь хэрэглэдэг цагаан идээнүүдийг яахуу? Хүн амын нягцхил Улаанбаатар хотод төвлөрөөд буй өнөө үэд зүсэн зүйлийн хүн амьтан, тэднийгээ дагасан халдварт өвчин, түүнийг үүсгэгч нян бактер гарч ирж байгаа энэ бүгдээс бэлэн бүтээгдэхэнуудийг хэрхэн хамгаалах вэ. Гараас гар дамжиж, ченжээс ченжрүү дамжих бүрт аюугүйн баталгаа нь алдагдаж, үнэ нь өсөж байгаа.


Унааны зардал, цалин, татвар гээд.. Ченж нар юугаараа ашигтай вэ? Хэнч хийж эхлээгүй ажилийг цөөн бүлэг хүмүүс бие даан хөдөлж хийж буйгаараа л ашигтай. Хангалттай урт хугацаанд ийм байдалтай байсан учир өдөө нөхцөл байдлийг нь өөрчилөөд илүү хариуцлагатай тусгай компани, хоршоонуудад хариуцуулах хэрэгтэй. Ченжээрээ дагнасан ажилаа мэддэг улсууд ч энэ өөрчлөлтөнд хамрагдаад өөрсдийн ажилийг илүү цэвэр орчинд хийх бололцоо гарч ирэх байх. Өмнө нь ямар нэгэн хариуцлага хүлээлгэх бололцоо муу ганц ченж цагдаа хамгаалагчид нь жаахан юм өгөөд аргалдаг байсан тогтолцоо жигдрээд ирэхэд үгүй болох л учиртай.
Хорин нэгэн аймаг маань өөр өөрсдийн гэсэн нутаг усаараа нэрлэсэн брэнд Цагаан идээнүүдийг үйлдвэрлэх хэрэгтэй. Явж явж гэртээ орноосоо шууд босоод гараа угаасан эсэх нь ч мэдэгдэхгүй элдэв бүтээгдэхүүн идээд байх сонирхол шинээр ирж буй эрин зуунд, шинэчлэгдэж буй оронд зохистой зүйлс биш боловуу. Хүний наад захын соёлд өөрчлөлт орж байж улс өрөн соёлжиж хөжинө. Мянган сайхан дуурь, концерт тоглоод хөгжил дэвшилийг даллана гэдэг юу л бол..
Малчидыг төр хэтэрхий толгойг нь илдэг, сурагч байхад өвөл малчдад тэдний маланд зориулсан бэлтгэл хийж явуулдаг байсан. Яах гэж? Адилхан ардчилсан, амьдралаа авч явах гэж ядарч байсан үед махаа мөнгөөр худалддаг тэдэнд туслах хэрэгцээ байдаг эсэхэд их эргэлздэг байлаа. Чүдэнз, лаа, нэмнээ гээд ангиараа тэрийг нь хураалгадаг байлаа. Одоо малчидыг өөрсдийг нь шахах хэрэгтэй хэсэг хэсгээрээ хамтраад фермэр маягтай болох, цагаан идээ махаа цэвэр орчинд үйлдвэрлэн гаргах шинжилгээ хийлгэдэг болох ядаж л идэж байхад ааруул аарцнаас нь цайсан цайгаагүй төрөл бүрийн үс гарч ирдэггүй байлгах. Савлаж боодог ариутгадаг үйлдвэруудийг аймаг сум бүрт нь байгуулах боломжийг жижиг бизнес эрхлэгчдэд боломж гаргаж өгөх. Хүнд суртал төрөл бүрийн балай татваруудыг зохицуулах үүргийг бидэнд үйлчлэх ёстой төрөөс шаардах хэрэгтэй!
Хужаа ченжүүд намар нь авсан махаа зоорилоод өвөл нь нугалаад бидэнд зарж байна. Баяр болохоор хиймлээр юмний үнийг хөөргөж байна. Эргэж буусан ч зүйлгүй тэр чигтээ тогтоод жилээс жилд бус улирлаас улиралд ард түмэн гэгч золгүй иргэдийн нуруун дээр хүндээс хүн ачаа дарж байна.
Хаана хаанаа үүрэг хариуцлагаа ухамсарлаж, хууль ёсоор нь амьдрахгүй л бол шинэ зуунд бид ард хоцорсон хэвээр үлдэх болно.

Улсийн нийслэл Улаанбаатар одоо үнэхээр өрөвдөлтэй байдалтай байх шиг... Иргэд нь ч тэр, хот нь ч тэр...


Харьцааны соёл гэгч зүйл хотын иргэдэд нь ч алга, үйлчилгээний байгууллагуудад нь ч алга. Хар яр гэсэн харьцаатай. Юм л болохоор хэрүүл хийх гэдэг, нэгнээ хүндэтгэх нь бүү хэл боломж олдвол монжоод авах доромжлоод авах гэсэн санаатай. Улс орноос чин гараад явах тэнхэлтэй нь гарч зугтдаг болсоор удлаа. Үдэж байгаа гэрийхэн нь ирэх гэж яараад юу хийх вэ гэдэг болж.. Хариад ирсэн нь ""аа тэнд амьдрал алгаа" гээд эргэж зугтдаг болж..

Төр засаг сайд дарга нараас гуйх бол одоо утгагүй хэрэг. Өөрсдөө хөдөлцгөөе, хийх үйлд чинь ямар нэгэн хууль тогтоомж хэрэгтэй эсвэл садаа болоод байвал, хэн нэгэн эрх мэдэлтэн том гэдэстэн гэдийчээд садаа болоод байвал хатуу тэмцэцгээе. Шаварт унасан зовлонт адгуусны байдлаас гарч чадахгүй бол ийм байдалтай тэвчих шаардлага байхгүй. Суудлаас ховхлоод ч болсон хэн хэнээ сонгосон хэн нь хэнээ захирдагийг ойлгуулцгаая.

Хуучин он ба Шинэ он

Хуучин он минь баяртай гээд (Чингис Хаан хамтлаг) Жаргалсайхан гуайн сайхан дуу байнаа. Үгний утга энэ тэр нь ая нь дуулж байгаа нь... "Баяртай хуучин он минь баяртай! Дурсамж болон үлдлээ чи!"

Нэг л мэдсэн чинь 12 сар гарцан байлаа. Хоёр мэдсэн чинь 29-н болчиж Цаг хугацаа гэж бохь шиг агшиж сунах эд юмдаа. Энэ 2008 он Монголчууд бидний хувьд баяр хөөр гуниг харуусал үлдээсэн жил байлаа. Дахиж хэзээч ирэхгүй энэ цаг хугацаа хэн нь хэр сургамж авч амьдралдаа хэргэжүүлж чадна тэр хүн төдий чинээ цаашид амжилттай байх биз.
7/1 энэ талаар бодох, эргэцүүлэх зүйл асар их байгаа байхаа. Олон зүйл яриад яахав олон зүйлийн үнэн мөн нь илрээгүй л байна.
Энэ зуны бас том сенсаац бол Олимпоос 2алт 2мөнгө, Паралимпаас 1 алт авсан үйлд явдал. Монголын ард түмнүү хүсэн хүлээсэн том зүйл байлаа. Би алт хүсэж байсан ч бусад шигээ биш байж, миний баярласан баяр хөөр бол алт авснаасаа илүү Монголын ард түмний баяр хөөрийг хараад баярласан баяр байсан. За тэгээд үргэлжилүүлээд байвал олон л зүйлсийн жагсаалт гарах байх. 2008 он чи Монгол улсад сургамжтай жил байлаа.

Харин энэ жил надад ямар байваа. Японд ирэх жилээ ханзаар илэрхийлдэг дээ. Тэд ирэх жилээ 変化 буюу өөрчлөлт шинэчлэлээр илэрхийлж байна. Өөрөөр хэлбэл тэдний 2009 оны ханз нь　"変". Миний хувьд ирэх жилээ бус өнгөрсөн жилээ ханзаар илэрхийлэхийг хэлдэг энэ жилийн хувьд хүлээлт уулзалт гэсэн 2 үг яах аргагүй тодорхойлж байна уу даа. Тэгэхээр энэ хоёр ханз　会う、待つ. Айхтар шинэчилж өөрчлөгдсөн зүйл үгүй ч бага ч атугай дотоод сэтгэл маань хувирсан шиг... аливаа зүйлд арай уужуу хандах сэтгэл нэмэгдсэн юм болов уудаа. Ирэх жил ямаршуухан байгаасай гэж хүсэж байгаа болоо би. Яахав дотроо бодсон нэг том зүйл байна түүнд 100% бэлэн үүрэг хариуцлага хүлээх чадвартай гэж хэлэхгүй ч би бэлэн байна гэж хариу хэлмээр... Тиймээ энэ зүйл хүсэж байна. Ил тод хэлээд яахав.

За тэгээд 2008 оныг үдэ үйл ажиллагааг өрөөндөө тухтайхан тааваараа өнгөрөөх төлөвлөгөөтэй байна даа. Магадгүй том сургамж. мэргэн дүгнэлт ч хийх юм билүү эс бөгөөс 2009 ондоо хийх мэргэн төлөвлөгөө ч боловсруулах юм билүү дээ хэхэ. За тэгээд та бүхэн шинэ ондоо амжил бүтээл аз жаргалаар дүүрэн орж байгаа байхаа.

Нүүрэнд тань инээмсэглэл, Нүдэнд тань цог жавхаа гялалзан байх болтугай.

Бокко чян

Тэр роботыг үнэхээр сайн хийжээ. Эмэгтэй робот л доо. Хүний гарааар бүтээсэн үнэхээр сайхан эмэгтэй. Сайхан бүсгүйн шинжийг багтааж, төгс болж чаджээ. Ихэмсэг төрхтэй, гэхдээ ихэмсэг төрх бол сайхан бүсгүйн нэг шинж билээ.
Бусад хүмүүсээс ийм робот бүтээе гэж хэн нь ч бодож байсангүй. Хүнтэй адил ажиллаж чадах роботыг бүтээх гэдэг нь үнэхээр тэнэг яриа. Учир нь робот бүтээх хөрөнгө нь байвал улам чадварлаг машин техник зохиож ч болно, мөн ажил хийх хүсэлтэй хүмүүс хэдээрээ л бол хэдээрээ олдохоор байхад шүү.
Түүнийг сонирхолоороо л бүтээсэн юм. Бүтээсэн хүн нь Баарны эзэн эр. Баарны эзэн гэж яривал гэртээ хариад архи уух сонирхол төрдөггүй хүнийг хэлнэ. Тэр эрийн хувьд архи гэдэг бол зарж мөнгө олох хэрэгсэл, өөрөө уух талаар бол бодчиж байгаагүй. Мөнгө гэдэг бол согтуурсан улсуудын өгчихдөг л зүйл, цаг ч түүнд бий, тэгээд л робот бүтээсэн хэрэг. Яах аргагүй сонирхол нь тэр.
Сонирхол нь тэр байсан болохоор сайтар боловсруулж бүтээсэн сайхан бүсгүй юм. Арьсыг нь тэмтрээд үзсэн ч жинхэнээс үл ялгагдана. Түүнийг хармагц л үүнээс сайхан бүсгүйг, робот биш хүний дундаас ч олж чадахгүй гэдэгтээ санал нэгдмээр тийм сайхан.
Гэвч, толгой нь бараг хоосонтой адил. Түүнд илүү ухаалаг робот хийх ч боломж байсангүй. Хялбар асуултанд хариулж чадах, мөн архи ууж чадна.
Тэр эр түүнийг бүтээж дуусмагц баарандаа авчирав. Бааранд нь үйлчлүүлэгч суудаг ширээ сандал байдаг ч роботоо кафедрийнхаа дотор суулгав. Бусдад робот гэх ямар нэгэн сэжиг төрчүүл баларна шүү дээ.
Үйлчүүлэгч нар ч шинэ эмэгтэй ирсэн болохоор түүнээс яриа өднө. Нэр, нас зэргийг нь асуухад ян тан хариулчдаг ч, өөр зүйлд чаддаггүй байв. Тэгсэн ч робот гэдгийг нь анзаарах хүн нэг ч гардаггүй байв.

-Нэр чинь?
-Бокко чян*
-Нас?
-Одоохондоо залуугаараа
-Тэгээд хэд юм дээ?
- Одоохондоо залуугаараа
-Тэгэхээр...
-Одоохондоо залуугаараа

Энэ баарны үйлчлүүэгч нар хээнцэр эрхэмсэг улс үйлчлүүлэх нь их тул хэн ч түүнээс үүнээс илүү ихийг асууж шалгаахгүй.

-Чиний хувцас сайхан зохижээ
-Тийм байгаа биз
-Юунд дуртай вэ?
-Харин юунд дуртай юм болоо...
-Жинн уухуу?
-Ууя л даа...

Архийг бол хичнээнийг ч ууна. Тэгэвч харин согтоно гэж байхгүй. Сайхан бүсгүй, тэгээд залуухан, ихэмсэг, хариулт нь жаахан хөндий. Үйлчлүүлэгч нарын дунд яригдсаар бааранд ч хүн их цуглах болов. Бокко чян хүмүүстэй хөөрөлдөж, архи ууж, тэд ч Бокко чянд ч уулгана.

-Эдний дотор хэн нь чамд таалагддаг вэ?
-Хэн нь юм болоо...
-Би чамд тааллагдаггуу?
-Чи надад таалагддаг шүү
-Дараа кинонд явахуу?
-Кинонд ч бол явна шүү
-Хэзээ явмаар байна?
-...

Хариулж чадахгүй үед дохио дамжуулж баарны эзэн гүйгээ л хүрээд ирнэ.

-Үйлчлүүлэгч та хамаагүй шалгаагаад яахавдээ манай хүнийг...

Ингэж хэлэхээр ихэвчлэн үйлчлүүлэгч нар дурамжхан ч гэсэн инээмсэглээд л больчихно.
Баарны эзэн үе үе доош суун, хөлнийхөн хавиас гарсан хуванцар хоолойноос архиа юүлэн авч үйлчлүүлэгчиддээ уулгана.
Гэсэн ч тэд нар анзаарсан нь нэг ч үгүй... Залуухан бас сайхан бүсгүй. Бусад баарны хүүхнүүд шиг бусдыг элдвээр магтан архиар шахахгүй, өөрөө уусан ч элдэв зан гаргаж аальгүйтэхгүй. Тиймээс бага багаар нэр хүнд нь өсч, үйлчүүлэгч нар нь өссөөр...
Тэдний дотор нэгэн залуу байх. Бокко чянд татагдаж өдөр өнжихгүй ирдэг хэдий ч аргаа олохгүй байсаар түүнд татагдан татагдсаар хайртай болж байв. Тиймдээ ч уусан тооцоогоо хараад л баларч буйгаа ойлгон гэрлүүгээ мөнгө авахаар явна. Эцэгтээ ихэд загнуулж,

-Дахиж чи тийшээ явахгүй шүү. Энэ мөнгөөр бушуу төл. Тэгээд үүгээр дуусга наадхаа.

Тэр энэ мөнгөөр тооцоогоо төлөхөөр баарлуу явлаа. Өнөө орой сүүлийн орой гэж бодон, өөрөө ч ууж, дахин ирэхгүйгээ хэлж Бокко чянг ч уулгав.

-Дахиж би ирэхгүй ээ
-Дахиж ирэхгүй юмуу...
-Гунигтай байна уу?
-Гунигтай байнаа
-Үнэндээ бол тийм биш биздээ
-Үнэндээ бол ч тийм биш л дээ
-Чам шиг ийм цэвдэг хүн ч байхгүй дээ
-Над шиг цэвдэг хүн байхгүй ээ
-Хороочихуу чамайг?
-Хороогоод өг л дөө

Тэр залуу халааснаасаа үрлэн эм гаргаж, шилэн хундаганд хийв. Бокко чяны өмнө тавьж өглөө.

-Уулдаа?
-Ууя

Түүний нүдний өмнө Бокко чян архийг авч уулаа.

-Эрх дураараа нойрсдоо

гэж хэлээд хаалга зүглэхэд,

-Эрх дураараа нойрсийдоо

гэх дуу ард нь сонсогдов. Гадаа гүн шөнө болжээ.
Баарны эзэн залууг хаалгаар үдэж гаргаад, үлдсэн үйлчлүүлэгч нартаа ,

-Өнөөдөр та бүхнээ дайлах учир бүгдээрээ сайхан ууцгаагаарай

Дайлж байна гэж хэлсэн ч хуванцар гуурснаасаа юүлсэн архиа уулгав. Нэгэнт орой болсон болохоор үйлчлүүлэгч нэмж ирэхгүй болохоор тэр биздээ.

-Сайхан байна өө сайхан байна. Ууцгаая!

Үйлчлүүлэгч нар ч, баарны хүүхэн ч хундага тулган ууцгаав. Баарны эзэн ч кафедрийнхаа дотор зогсонгоо жижиг хундганд хийж уув.
Шөнө болсон ч баарны гэрэл нь асаалттай хэвээр... Радиогоор хөгжим эгшиглэсээр байлаа. Гэвч хэн ч гэрлүүгээ харьсангүй.

Тэгсээр радиогоор ч "Тавтай нойрсоорой" гэж хэлж, дахин дуугарсангүй. Бокко чян "Тавтай нойрсоорой" хэмээн давтан шивнэж хэлээд дараа хэн нь ирж надтай ярих болдоо гэсэн шиг ихэмсэг төрх гарган хүлээнэ.


___________________________________________________________________
*чян - Японоор эмэгтэй хүнийг өхөөрдөн дуудахад хэлнэ. (өхөөрдөөгүй байсан ч хэрэглэнэ л дээ.)

Зохиолч:Хоши ШинИчи
Орчуулах гэж оролдсон: Болд Түвшинтөгс

Харанхуй агуй, Цэнхэр далай

Энэ удаа багш бид хоёр гэсэн цөөхөн хүний бүрэлдэхүүнтэй аялалд явлаа. Аялалын зорилго бол миний зохион бичлэг гэх үү тэрхүү бичсэн зүйл дээр маань гарсан нэгэн агуйг үзэх байв. Агуйн нэр нь "Акиёшидо" гэдэг бөгөөд өмнө нь яг энэ агуйн дээр байх өвөрмөц чулуунууд байдаг талыг үзэж байсан билээ. Тал гэж яг хэлж болох эсэхийг сайн мэдэхгүй ч ер нь нэг тиймэрхүү сэтгэгдэл төрөхүйц газар юм. Энэхүү газар олон мянган жилийн өмнө далай байсан гэх агаад далайн ёроолд байсан гэх том том чулуунууд нь одоо ч энэ тал газар буй юм. Сонирхолтой зүйл нь энэ тал газар бороо орох зэрэг олон жилийн тогцон ус нь доошоо нэвчихдээ чанх доороо агуйг бий болгожээ. Тийм ч учираас тал газрыг нь Акиёшидай гэх бөгөөд доорх агуйг нь Акиёшидо гэнэ. Өглөө 9:00 цагт гараад нөгөө агуй дээрээ ирлээ. Агуйруу явах замд сонирхолтой хөшөө тааралдсан бөгөөд урд нь хэдэн сахилгагүй төрхтэй хүн гэхэд хаашаа ч юм чөтгөр гэхэд бас хэцүү хэдэн сэргэлэн нүдтэй нөхдүүдээр хүрээлүүлсэн тойн байх агаад, тэр чөтгөр хүн нь мэдэгдэхгүй амьтад нь бараг л Лус юмдагуу даа. Каппа гэж нэрлэх тэдгээр амьтад нь усны эзэд бөгөөд орой дээр нь ус тогтосон байдаг гэх ба тэр ус нь байхгүй болчуул үхдэг гэнэ.


Усан дотор орой дээр ус тогтоох талаар ойлгоогүй зүйл байгаа ч хөөрхөн төрхтэй тэднуусыг байдаг гэдэгт Япон хүмүүс эрт үеэс итгэж иржээ. Мөн агуйруу алхах замд нь янз бүрийн хоолны газар, бэлэг дурсгалын зүйлс зарах дэлгүүр, гараар хийсэн бүтээлүүд төрөл бүрийн зүйл байх нь манай орон шиг аялал жуулчлал хөгжүүлэх гээд байгаа оронд санаа авах зүйл их байх шиг байсан. Агуйн орох үүд нь миний төсөөлдөг агуйн амнаас ихээхэн өөр зүгээр л нэг зайтай заадас шиг л байсан. Дотор нь харин ороход маш цэлгэр аймаар том хар орон зай л угтаж авсан даа. Сарьсан багваахай буюу Batman-ий өвөг эцэг нь байдаг гэж дуулаад бие загзайгаад явчихсан. Дээр үед луу амьдардаг байсан гэдэг яриатай энэ агуй нээрээ л луу амьдардаг байсан байхдаа гэхүйц том байсныг хэлэх юун. За нээх миний харсан хамгийн том агуй энэ тэр гэж яриад яахав үнэндээ Монголд агуйд орж үзсэний хувьд үзэж байсан ч цөөхөн болохоор юу ярихав дээ.


Харин дээр нь тогтоол ус байгаад шүүрч газар доорх эрдэстэй чулуулгыг уусгаж бий болсон болохоор агуй дотроо ч ус тогтосон байх ба ус урсаж байх хэсэг байхад, хананд нь ус шүүрсэн, дусалсан зэрэг нэг л их чийгтэй л агуй юмдаа. Тэр даяан хийдэг лам нар ийм нөхцөлд даяанчилдаг бол би одоо шууд л хэльчихэе миний хийх ажил лав биш юм билээ. Цаг гарантай тэр харанхуйд байхдаа иймэрхүү л сэтгэгдэлүүд төрж байлаа.

Мөн багш бид хоёр өмнөх хичээл дээрээ элдэв зүйл ярьж байгаад Испаний нэрт архитекторч Гауди-гийн тухай ярьж байса маань энэ агуйг бас өөр нүдээр харах боломж олгосон гэх үү дээ. Хэзээ нэгэн цагт заавал Испани явж Гаудигийн барилгуудыг үзнэ дээ гэж боддог маань, харин түүнийг үзэхээсээ өмнө бурханы бүтээсэн нэгэн том бүтээлийг үзсэндээ бас баяртай байнадаа. Ерөнхийдөө энэ хэсэг газараас цемэнт гаргаж авч болох чулуулгууд их байдаг ба хажууханд нь маш том цементний үйлдвэр ч байдаг юм билээ. Тийм болохоор энэ далайн ероол байсан гэх газрын хөрс нь өөрөө ихээхэн хэмжээний эрдэс давс байдаг учир усанд уусахдаа ч хялбар байдаг бололтой. Агуйг нэгэн лам анх илрүүлж байсан гэх бөгөөд мэдээж 18, 19-р зууны үеэс судалгаа эрчимтэй явагдаж эртний арслан заан, буга, зэрэг амьрадын яс, жижиг шавж хорхой, ургамал зэрэг ганц агуйгаас маш их зүйл судалсан байх юн.
Мөн хамгийн судалгааны ч холбогдолтой зүйл нь дэлхий өнө удаан жил хэрхэн өөрчлөгдөж байсныг агуй үүссэн төлөвөөс нэхэн таамгууд гаргасан нь гайхалтай. Мөн янз бүрийн амьтан шавж зэргээс Япон арал нь эрт үед эх загартай холбоотой байсныг ч батлах баталгаанууд болдог гэнэ.

Анх агуйд орохдоо "Алтан өргөө" кинон дээр гардаг агуу шиг юм үзнэ гэж бодоод орсон хүн чин царай муутай шавардцан юм шиг бүтэцтэй агуй руу орцон маань нэг л сонин санагдаад байсныг нуух юн. Харин энэ бодлыг маань арилгахад "Зуун таваг" нэртэй үелсэн давхаргатай ус тогтосон таваг хэлбэртэй чулууныг харснаар түлхэц болов. Сонирхолтой бөгөөд байгаль дэлхий бас сонин зүйлсийг урлах юмдаа гэж бодогдож байлаа. За тэгээд агуй бол агуй харанхуй хонгил болохоор нэг тийм гэгээлэг сэтгэгдэл төрөхгүй л байсан гэхүү дээ. Агуйгаас гараад цааш явах газраа ярилцаж байгаад Амьтны хүрээлэн явчихаа алдав. Харин амьтны хүрээлэнгээс Япон тэнгис явахаар болж замдаа үргэлжлүүлэн гарваа.


Машинаар хурдан давхихад нэг л тиймхэн байдаг, залуу хүнд баймгүй чанар надад л байгаад байдиймдаа. 120 гараад хурдны замаар давхиж байхад миний толгойд "Хүн гэж цагыг хугацааг товчлох гэж балай юм зохиосон байгаам шүү" гэсэн бодол эргэлдэж явлаадаа. Юу юугүй сүнгэнэсээр Нагадо хэмээх хотын Оожима хэмээх арал дээр хүрч ирэв. Урьд цагт бол усан онгоц юмуу завиар энэ арал дээр ирдэг байсан гэх ба одоо бол гүүр тавьснаар асуудал үгүй болжээ.

Япон далай гэж өөрсдөө ярих боловч Монголд япон тэнгис гэж ярьдаг санагдаж байна. "Япон тэнгисийн эрэг дээр янаг хос зугаална, Янаг хосын явдал бидэнд ямар хамаа байх вэ!" гэдэг байхаа хэхэ. За тэгээд үнэхээр гайхамшигтай далайтай газар байна лээ. Далайг би тийм олон өнгөтэй гэдгийг мэддэггүй явсан байна лээ. Усан цэнхэрээс гүн цэнхэр бүүр хар ч өнгө харагдах шиг. Япон хэлэнд "Ао" гэж цэнхэр өнгийг хэлдэг юм гэвч бас ногоон ч өнгийг илэрхийлэх үе байна жишээлбал гэрлэн дохионий ногоон өнгийг "Ао" гэх жишээний. Харин далайн эрэг дээр ирээд хараад зогсож байхад цэнхэр ч юм шиг ногоон ч юм шиг тийм нэг өнгийг мэдрээд Ао-гийн учирийг олсон шүү хэхэ.

Далайн дундаас огцом гарч ирсэн хад асгийг хараад бурханы бүтээл гэдэг ямар авгуа болохыг, хад алгадах далайн давалгааг сонсоод байгалийн хүчний өмнө эмээхгүй байхын аргагүй бизээ. Цэнхэр тэнгэр цэнхэр далай дундаас нь цойлон гарсан бор шаргал хад. Орой дээрээ титэм мэт ногоон ургамал ургацан. Түүний дээр шувуунаас өөр амьтан хүрж байгаагүй гэхээр нэг л тийм ихэмсэг агаад эрхэмсэг ажгуу. Байгалийн өнгөний гайхамшиг гэдэг энэ л байхдаа. Энэ өдрийн аялалын хамгийн оргил хэсэг энэ л байсандаа. За тэгээд тэндээсээ гэрлүүгээ буцсанаар аялал минь өндөрлөв гэхдээ энэ удаагийхан нь шүү дээ.

Саравч

Амьдрал гэдэг эзгүй хээр тал ч юм шиг, дээрээс халуун нар шараал. Бид сүүдэрт нь суух саравчгүй харлоо л суужийсан ч болно. Эсвэл хөдөлмөрлөөд саравч босгоод амраад хэвтжийсэн ч болно. Гэхдээ толгойгоо ажиллуулахгүй л бол өөрсдийхөн нь барьсан саравч нь барих тоолонгоор нь нурсаар байна. Заавал ая тухтай амьдрах албатай ч юмуу ер нь. Тэгэхээр хүн, мал хоёрын ялгаа үгүй болчих гээд байхымаа.

Тариа тарьцгаахуу?

Эдийн засгийн хямрал дараа жил Японд хатуухан байна гэнэ. Яагаад яахаар тэгдэгүү энэ тэрийг нь надаа мэдэх юм алга гэхдээ л, юмны үнэ өсөж авдаг хэд маань багасах юмуу, багасдаггүймаа гэхэд худалдаж авах юм маань багасах төлөвтэй. Энд ирсээр угаасаа юмны үнэ дээшээгээ заалттай байсаар байгаа. Гэхдээ Монголыг яаж гүйцхэв манайхан ч тэгээд болж бүтэхгүй юмнуудын бүгдийн туршиж үзэж байгаад дараа нь гээв гэнт хөгжих гэж байгаам шиг байгаан гэсэн. За миний бичкээд байгаа юмтай уул нь бол эдийн засгийн хямрал нээх хамаарахгүй ч байж магад гэхдээ л бага атугай ч хамаарна л даа.
Сая тэлэвийзэрээ харөөд сууж байсан чинь Япон орон дотооддоо үйлдвэрлэдэг хүнсний бүтээгдэхүүн гадаадаас импортолдог бүтээгдэхүүний хэмжээтэйгээ харьцуулж үзэж байна. Тоо баримт баахан балай юм ярихгүй их давгүй тайлбарлачихав хэнд ч ойлгомжтойгоор супермаркетад ороод нийт зарагдаж байгаа бараануудийн харуулаад дараа нь Made in Japan гэдгийн харуулж байгаам тэр дотроосоо бусдыг нь авч байгаад Японд үйлдвэрлэснийг нь лангуун дээр нь орхчиж байгаа хэрэг л дээ. Хоосроо л явчив. Ер нь их бага хувь болсон бололтой. Зарим нь 0% байхад зарим нь 13% байх жишээний. наанадаж далайгаар хүрээлэгдсэн орон гэхэд загасан бүтээгдэхууний 33%ийг өөрсдөө байх жишээний.

Яахав ийм болоод байгаа гэж өмнө нь сонсож байсан болохоор нээх их юм бодсонгүй л дээ. Тэгээд будаа тарьдаг, загас агнадаг хүмүүсээсээ ярилцлага авч, "аа их хэцүү байна, иймэрхүү байдал удаан үргэлжилүүл больдийн билүү гэж бодогдох болсон" гэж тэд ярьж байна. Ер нь хэцүү л болсон юм шиг байна. Тэгээд гаднаас оруулж ирж байгаа бараануудаа аль орноос хэдий хэмжээтэй гээд бас харуулж байнаа. Америк, Голланд, Австрали, Хятад, Тайван зэрэг орнууд байна. Бас нилээн хэдэн азийн орнууд байна. Ер нь азийн орнууд энэ чиглэлд ихээхэн чармайлт гаргаж байгаа бололтой. Мэдээж халуун дулаан, уур амьсгал энэ тэр нь их тохирдог байх. Манай Лаос найз, гэртээ жимс идээд үрийн хашааруугаа шидчүүл ургачихдаг гэж хэлж байсан хэхэ бас сайхан ороноо!
Тэгсэн Монголд маань арай л хажууд нь дуу дуулж өгөх нь горьгуй арчилгаа шаардаж байж ургадаг шүү дээ. Тэгээд тэр тариа энэ тэр бол бороо орохгүй бол яриа байхгүй болчихдог юм шиг байгаан.

Ингээд бас бус хүчин зүйл тоочиж болох боловч угаасаа риск үгүй зүйл гэж юу байхав. Бид хичээвэл лаг том жишээ орон болж болно шүү дээ. Монгол уур амьсгалын ийм эрс тэс газар байрлалтай авч авсан ургац нь ийм лаг, мал нь тийм олон, нэг үнээнээс нь төдөн литр сүү гардаг. Тэгээд монголчууд ууж барахгүй, зарж барагдахгүй болхоор сүүнд усанд ордог тиймдээ ч Монгол хүүхэнүүд ийм сайхан булбарай арьстай гэж яригдах тийм орон болох боломж бий гэдэгт би үнэнхүү итгэдэг. Үүний тулд уйгагүй хөдөлмөр, авхаалж самбаа, шинэ технологи хийж чаддаг инженэрүүд байхад л болоод явчихмаар.

Ер нь тэгээд одоо газараа ухаад, мөнгөн усаар өөрсдийгөө хордуулж суухаар хүнсний бүтээгдэхүүн, гурил, ногоо, мах ийм бизнес хөөсөн нь хамаагүй ашигтай болоод ирлээ. Ядаж л энэ үнийн хөөрөгдөл дээр нь жаахан юм дарж авч байгаад тоглож биш тарьж ургуулаад зарвал хамаагүй ашиг гаргана. Нэг амьсгаагаар баяжих дуртай монгол хүнд бас боломж байна шүү гэж. Гол нь нуруугаа чилтэл уйгагүй л хөдөлмөрлөх ёстой байх.

Тэгээд ч юм л бол энэ хэдэн хужаа нарын тоглоом, басамжлал дор байсаар байна гэж юу байхав дээ. Ногоо, будаа, гурил гээд бүх л юмаа авна тэгээд дээр нь тэднуус нь орж ирж байгаад махыг нь бөөнөөр нь аваад өвөл нь нугалж бид нарт зарна. Хужаа нарт дарлагдаа л.. Ноолуурынхан нь үнийн хөөрөгдөж ямааг нь өсгүүлж байгаад мань хэдийгээ мал маллах бэлчээргүй л болгох гэж байгаа биздээ. Махгүй болсон Монгол хүнийг хүн гэх үү? Газраа сэндчээд ухаж дуусгаад, малаа нядлаад идээд дуусцан, бэлчээрлүүлэх газаргүй мань хэд хойшдоо юу хийх билээ. Хужаа нартайгаа хөтлөлцөөд манжин тарих уу? ЯГШДЭЭ ТЭ? яг тэгж харагдаа ч гэдэг шиг. Монгол орон маань хөгжинөө хөгжөө л байна жаахан удаан байна. Тэгээд одоо жаахан наанатай цаанатай хардаг болоод хужаа нарын өмнө хувцасаа тайлаад өвөрлүү нь зүтгэх биш, учиргүй толгойгийн хагалаад алаад байх нь юу юм. Жентле маягаар салаавч өгөөд нутаг буцаах хэрэгтэй. Хүний хүн бидэнд юу л хийж өгөө аж. Их л сайндаа ачаад л аваад явна биз. Хятадаар ч тогтохгүй л дээ гадныханийг харахаар хамагаа дэлгээд дагаж гүйдэгээ доогуурх нь ч тэр дээгүүрх төр засгийхан ч тэр бодмоор юм шиг. Аймаар лаг хүчирхэг орны тэрүүн ирчээд энэ ордоо өг, тэнд чинь бинзен клонк барина үгүй гэвэл явлаа та нар шээсээрээ машинаа хөдөлгөөрэй гэж тавлаж байхад барио барь гээд сууж байх нь бас эмгэнэлтэй юм тэ? Одоо ингээд биччингүүт хүмүүсийн сэтгэгдэл үлдээж байгаа нь тэр гээд бид нар яж ч чадахгүй шд хий гэснийг нь хийхээс өөр аргагүй гээд туулайн зүрхтэнууд нь бие биендээ адилхан монголдоо арслангийн зүрхээр агсан тавина. тэ?
Нэг бакь том биетэй булчинтай залуу гэрт чинь орж ирчээд авгайгий чинь оролдоод авгай чинь аврал эрсэн харцаар харсан чинь чи наана чинь бакь ш дээ арга алга. Чи минь тэсээд гараарай юу ч болсон чамдаа хайртай шүү гээд сууж байхуу? Бодох л хэрэгтэй. Өнөөдөр чамаас хол юм яригдаад чи лаг уужуу тайван байгаа ч нэгэн цагт хоолой дээр чинь хутга ирсэн хойно нь бас л арга алга гээд сууж байх цаг ирэхгүй гэх газаргүй шүү дээ. Тэхээр хэрэгтэй үед нь хэн нэгнээс айгаад хулчигнаад байхгүй салаавч өгөөд сурчих хэрэгтэй. Өнөөдөрийн үмх махаар өөрийн үнэт зүйлсээ зарах гэдэг бол тэнэг хэрэг гэж би бодож байна.

Монголчууд монголдоо байхдаа аймаар зоригтой, аа муу п.... гээ л байдаг гадагш гарахаар харийн хүний боол болоод юу ч гэж дуугарсан гөлөгнөөд заза гээд байдаг өөрийгөө өмөөрөхдөө хүний нутагт би яахын яаж ч чадахгүй гээд л угаадасын угаад, хамгийн хар борын хийдэг. Яахав ууж болно, хийж болно хүнд хүчирийн тэхдээ чи Хүн, Монгол хүн гэдэг бахархалаа гээнэ гэдэг бол инээд. Дараа нь хэдэн цаас олчоод Монголд очоод нэг осол хийцэн, ухуулцан ямбий жийп унчаад Ахан дүү болсон цус нэгт Монголруу гаа нулимж байвал жинхэнэ хөгийн биздээ. Одоо ер нь ийм л байгаа бид нар. Дээр нь асар цамаан зантай жийп унаж, үнэтэй утас барихгүй бол хүн биш болчих гээд байдаг. Гэрийнхээ номын санд нэг ном авчихгүй байж парламент энэ тэр гээд үнэтэй тамхи татаж алхах бол дэмий шүү дээ. Бинзен үнэд орлоо гээд л үглээд байна. Машинаа гараажиндаа хийгээд өглөө эртхэн босоод ажилруугаа алхчихгүй юу. Насны тарга нэртэй өөрсдийг маань алах гэж байгаа өөхнөөсөө л сална даа.
За сүүлд нь бүтээсэн зүйлсийг нь импортлож мөнгө олохоос Тариа тарих, ногоо тарих, мал маллах зэрэг нь хамаагүй дээр л юм шиг байна шүү.

Япон хүнээс байгаль дэлхий харагдана

Тэмээн дээрээс наран ойрхон гэдэг байхаа. Тэгвэл Наран орноос нар ойрхон. Япон оронд өглөө эртээ нар манддаг гэх энэ үгийг сонсоод жаахан эргэлзэж гайхдаг байлаа. Гэхдээ ер нь үнэн юм шиг байгаам. Хаяа эрт сэрчинэ, хаяахан шөнө унтахгүй маргааштайгаа золгох энэ үед шинэ газар, шинэ нутгийн нарыг харах сэтгэл төрөөд хэд хэдэн удаа нар мандахийг харж байлаа. Эрт манддаг гэдэг нь үнэн байсаан. Харин Японоос өөр хаана хаана ингэдэг вэ гэвэл би мэдэхгүй олон орон үзсэн ч биш. Тиймдээ ч миний энэ бичдэг, бичсэн зүйлс олон талаас нь харсан эд биш шүү дээ. Монгол хүн, миний нүдээр энэ нутаг орон, хүн зон олон, зан заншил, байгаль харагдах байдал юм.

Энд нар манддагтайгаа адил хүмүүс нь эртэч, аргагүй биздээ газар тариалан эрхэлдэг ард түмэн нарний эртэд, арчилгаа тордолгоогоо хийхгүй бол болдоггүй байх. Миний эх оронд ч малчин ард маань эртээ босоод ажил үйлээ хийдэг гэнэ лээ. Харамсалтай нь би түүнийг харах боломж байсангүй. Унага малтай ноцолдож, хонь бэлчээрлүүлж үзэж байсангүй.
Хөдөө малчин айлийн Монгол гэрт хонож үзээгүй. Ёстой хотоос өөр газар үзээгүй хүн л дээ.

Энэ эртэч хүмүүс газар тариалан, хажуугаар нь суурин иргэншилтэй тул олон зүйлийг хийж иржээ. Түүнийхээ нөлөөгөөр ч юмуу ажилч хичээнгүй, хөдөлмөрч улс мөнөөсөө мөн. Та маргахгүй байх, харин ч бүр толгой дохин сууж буй байх. Үүнтэй дэлхий маргадаггүй шүү дээ. Бүгд хийсэн бүтээснийг нь хэрэглэж, хийж бүтээж байгааг нь харж суудаг болохоор тэр байх.
-Тэдний амжилтийн нууц юу юм болоо?
-Тэд зөвхөн мөнгөтэй баян тэгээд хүн ам нь хөгширцөн л ард түмэн юмуу?
-Самурай, сумо, эзэн хаан ингээд л дуусаа юу?
-Япон хүн юу бодож тэмүүлж, тунгааж, эмзэглэж, баярлаж байдаг юм бол?

Ер нь бид тэднийг мэдэх билүү? Мэдэхийг хичээж байсан уу? Мэдэх хэрэг бий юу?
Асуулт асуулт асуулт... Асуулт үгүйгээр байрнаасаа хөдлөх аргагүй бодож тунгаалгүй зөв явах амаргүй. Хүнийг хүндэлчээд хүндлэл эрэх, Уучилж сурчаад бусдаас уучилал горилох учиртай байх. Таньж мэдээгүй байж хүнийг хүндэлж болохуу? Мөн чанарийг нь ойлгоогүй бол дүгнэлт гаргах зохисгүй.
Япон хүнээс жинхэнэ хүн ямар байх вэ, байгалийн хэлтэрхий гэгч хүн ийм л байх нь зөв болуу гэх сэдэл тэднээс зухалзаад байна. Харагдаад байна. Ил байна, тод байна. Харахийг хүсвэл хэнд ч харагдана.

Тэдний амжилтийн нууц юу вэ?

Азийн орнуудийн сүм дуган, байшин барилгын үүд хаалганы дэргэд хоёр арслан байх. Харин Японд энэ хоёр арслан нь арслан гэхээсээ нохой ч гэмээр юм шиг давжаа биетэй хоёр гайхал байх юм. Энэ талаар хоёр, гурван жилийн өмнө уншиж байсан юм, сайн санахгүй байна. Хятадаас наашаа ирж явахдаа л арай хувираад эрлийжцэн гээгүй байсан байхаа. Тэд чинь чулуугаар, шавраар хийсэн арслангууд шүү дээ. Тэр хоёр гайхалын нэгнийх нь ам нь ангайцан, нөгөөх нь амаа хамхиад шүдээ зуучжээ. (Яг шүдээ зуусан уу үгүй юу сайн мэдэхгүй л дээ) Ангайцан нөхрийг "А" гэх, хамхиатай нөхрийг "Үн" гэх. "А" "Үн" гэхээр яг амаа ангайгаад, хамхиж байгаа мэт байгааз. Японы амжилт бараг энд байна, ер нь буруудахгүй дүгнэлт шүү. (Дүгнэлт гэхээсээ таамаг юм даа) Нэг нь "А" гээд санаа гаргахад бусад нь "Үн" гээд санааг нь дэмжээд явчих жишээний. Лут байгааз? Авмаар санаа байх чинь. Эргэлзэх юу байхав аваад урагшаа гүйе! "Мартаж болохгүй мартвал сөнөнө" (Б.Баабар)

Эхнээс нь бүхнийг эхлэх оройтжээ. Тэд хэтэрхий хурдан байна. Тэгээд ч хол явчиж.
-Эндээ ингэсгээд үлдэх үү?
-Яаж болох билээ.
Нэгэнт хоцорцон байгаа бол сум шиг шунгинаад хажуугаар нь өнгөрнө гэдэг гоньж болоо байх. Харин Ирээдүйрүү итгэл төгс гүйцгээе!
Бид явж байна бээжин зогсож байна энэ үг одоо зохицгүй болчиж. Бусдыг зөв дүгнээд сурчий байрандаа харин удахгүй шүү сурж боловсрож цаг авжийтал цаана чинь тэдний бараа нь тасарлаа.

Монгол хүний байгалиа хайрлах сэтгэл, эртний өвгөөс уламжлагдан ирсэн зан заншил юутай гайхамшиг. Олон үг нуршаад яахав өөрсдөө эрж хайж, идэвхтэй байя! Наанадаж ээтгэр Монгол гутал. Нэг зүйл бүтээхдээ эдэлгээ, халуун дулаан зохицуулалт, морь унахад тохиромжтой байдал, газар талхалахгүй байх зэрэг ийм олон талаас нь хараад тэгээд хийдэг ийм өвөг дээдэстэй бид ямар азтай хүмүүс вэ?
Хар хорум хотын туурийг судалж байхад усны шугам хоолойтой байсан гэнэ үү? Тэр үед тийм юм бодож олцон байжээ! Тэгээд тэрийгээ шавраар хийсэн байна гэнэ. Яагаад? шавар вааранд ус хэр зэрэг удаан хадгалж болох вэ? хэдий хэр хугацаанд муудахгүй байх вэ? Шинж чанар алдагдах нь бусад савнаас хэр өөр вэ? Үүнийг өөрсдөө хайж эрж уншъя. Сэдэл байхад бид хөдөлнө. Сэдлийг хайхрахгүй байвал байрандаа л байна. Харин тэд урагшилж байгаа тул бид байрандаа байх нь ухрахтай яг адил харагдана. Мөн чанар нь ухарч л байгаа хэрэг. Одоо бид эх дэлхий, байгалиа хэр харж хамгаалж хайрлаж байгаа билээ. За муу муухай сүүдэр яриад яахав бүгд мэднэ. Орхилоо!

Техник технологи, зам харилцаа, үйлдвэр хөгжсөн, хүн амын нягтшил басчхүү өндөр энэ оронд, эндэхийн хүмүүс байгалиа хайрлаад байх юмаа. Онгон зэрлэг нь байдгийг би мэдэхгүй юм гэхдээ тэд хиймлээр хийсэн ч гэсэн байгалиа хайрлаж байна. Чадаж байна! Хүүхдээс нь эхлээд хөгшид нь ургамал, амьтан шувууныхаа нэрийг андахгүй юмаа. Байгальтай яаж харьцахаа хүртэл мэдэх юм. Нөгөө онгон байгаль, эзгүй тал хээрээс ирсэн Монгол хүүд сурах юм энд их байна. (Үнэндээ тэр онгон эзгүй талын би харсан гэхэд эргэлзэж байна. Би Монгол орноо ч сайн таниагүй үзээгүй хүн ичмээр ч юм шиг тунимаар ч юм шиг. Яг л ойлгодог мэдэрдэг эмзэглэдэг, бахархдаг насандаа гараад явсан бололтой.)

Тэгвэл нэг нөхөр зөв буруу худлаа яриад явчихаар дагаад гүйдэг годил толгойт бид биш шүү дээ.
-Тиймээ?
-Тийм.
Харин санал гаргаж буй тэр хүний хуруугаараа заасан зүгрүү хараад зөв зүг байвал тийшээ гүйдэггүй юм байна. Тийшээ нь хараад дараа нь зааж буй тэр санаа гаргагч нөхөрийн сэтгэлийн гүнрүү нь цоо ширтэх ёстой аж. Тэгээд үнэн мөний нь таниад дагаж болноо гэвэл олон юм ярьж хүч саармагжуулаад байлгүй буухианы модыг гартаа аваад гүйдэг аж. Энд Япон хүний сэтгэл зүрх байх шиг.

Яагаад чиний бодлоо хэлэх тийм сонин бишээ дуугүй хий гээд байгаам гэж үү? Нөгөө өмнө нь шүүмжилж байсныхаа эсрэг сүрэг малын системээ магтаад байна гэжүү? Бас тиймгүй юм. Та хариултыг өөрөөсөө үүнийг уншсан хойноо олно. Олж чадахгүй бол харин надаас асуугаарай. Би хариулах болно.

Энд бас нэг ийм үг байна. "考える過ぎたら動かない” утга бол хэт бодуул урагш явахгүй гэсэн үг. Зөв санал дээр шүүмж тавиад байвал урагш ахихгүй. Дээр нь тэр үейин шинэ санаа удаад ирэхээрээ шинлэг чанараа алдаад ард бидэнтэйгээ цуг хоцордог юм байна. Ухардаг юм байна! Шинэ санаа шинээр гарч ирэх тэр агшинд л шинэ байдаг. Цаг алдуул хэнд ч хэрэггүй. Яагаад гэвэл бусад чинь урагшаа хурдтай явж байна. Шинжлэх ухаан биохими, хими, IT, эд маш хурдтай хөгжиж байна. Дэлхий хэт хурдан хөгжиж хувьсаж байгаа учир энд ч гэсэн нэг амьсгаа авах завгүй уралдаж байна. Бид тэгвэл хаах нь юу хийж байнаа? Зоригтой хөдөлцгөөе. Шинэ санааг тэр зүгрүү тэгээд шинээр гаргагчруу нь нэг хараад дэмжээд явцгаая.
Тэдэнд хөрөнгө байна, гэхдээ бас зовлон байна. Хөрөнгө байлаа гээд асуудлаас холдохгүй шүү дээ. Мөнгөний төлөө ажиллах ашиг үгүй юм байнаа гээд энд халаглах улсууд байнаа. Гэхдээ тэд түүнийхээ төлөө насаа барсаар ажиллаж л байна. Тэд нэг урсгалдаа ороод одоо эргүүлэхэд хэцүү болчиж харин бидэнд боломж байх шиг.
Япон хүнийг самурай, робот, сумоор төсөөлж яавч болшгүй нь тэдний эрхэм нандин зүйлс нь гайхалтай санаа авахуйц эргэж харахуйц зүйлс их байна. Тэднийг хэн эх оронруугаа гүүр болгон дамжуулан түгээх вэ. Энд сурч буй, ажиллаж буй хүмүүс өөрөөр хэлбэл би, надшиг хүмүүс юм байна. Япон хүний мөрөөдөл холыг харжээ түүнийхээ инерцээр хурдтай агаад хүчтэй тэгээд хол явж чадах бололтойм.

Япон хүнийг сайтар харуул, сайтар аживал байгаль өөрөө харагдаж байна. Байгальруу хэн дөхөж хөгжилийг хайна тэд хожино. Наран улсийн хүмүний сэтгдэлд тэнгэрээс харах бурханы өмнө ичигвэртэй зүйлс хийж болохгүй хэмээн хичээх сэтгэл байдаг аж. Тиймдээ ч Хонда, Тоёта, Сони чанартай юм хийдэг ажээ.

2008 оны 6 сарын 26 өдөр.
Болд Түвшинтөгс.

Байгаль дахь үдэшийн чимэг

Энэ удаа өмнөх аялалаар явдаг багаараа (хэхэ бас баг гэчжээ) өөрийн амьдарч байгаа Ямагүчи мужийнхаа (аймаг) Ямагүчи хотоор явахаар хөдөлвөө. Гол зорилго бол Хотарү буюу Монголоор Гэрэлт цох үзэхээр явж байгаа маань энэ. Үдэш харуй бүрийгээр гарч ирээд эмэгчинээ дууддаг энэ шавж ногоон неоний гэрэл бөгснөөсөө цацруулсаар байгалийн нэгэн чимэг болдог билээ. (би л эр нь цацруулж эмийнхээ анхаарлыг татдаг гэж бодож байгаа. Бөгс энэ тэр шууд аваад хаясанд уучилаарай гэхдээ яах аргагүй тэндээс гэрэл гарч байна лээ) Тэгээд үд дүнд гарж байгаа болохоор Ямагүчи хотод очоод үдэш хүртэл хотоор зугаалж аялах зорилготой байв. Хамгийн эхэнд очсон газар маань 雪舟　（せっしゅう）　Сэшшюү хэмээх зураач хүний гэр музейг үзэв.
Энэ хүн маань 1420-1506 оны хооронд амьдарч байсан хүн юм байна. Япон улсийн эртний түүхтэй Кёото хотод ажиллаж амьдарч байгаад тэндээ нэг асуудалтай байсан бололтой энэ хотод иржээ. Яагаад Ямагүчи хотод ирсэн бэ? хэмээх түүх нь өөрөө их сонирхолтой юм. Уг хотын хамгийн том одоогоор бол хотын дарга нь 大内　（Ооүчи）хэмээх хүн байсан бөгөөд Кёото хот орон улсийн дээгүүр албан тушаалтнуудтай уулзахаар явсан бололтой. Очоод Кёото хэмээх агуа хот байна өөрийн хотоо ч мөн ийм хот болгоно хэмээн зорилго өвөрлөн буцаж иржээ. Буцаж ирээд үнэхээр Кёото хотын загвар хот болгон өөрийн хотоо өөрчилсөн байна. Кёото хот гурван уулаар хүрээлэгдэн, хот дундуур нь гол урсдаг бөгөөд гол нь мөн дундааса салаалж урсдаг газар хотоо босгожээ. Яг л энэ зарчимаар Ямагүчи хотыг барьсан бөгөөд ийм газар сонгон, барьж дөрвөн талаа дөрвөн амьтны бэлэг тэмдэгээр хамгаалуулж бэлгэджээ. Уулийнхаа амны харалдаа сүм барьж муу зүйл орж ирэхээс хамгаалах зэргээр бэлгэдлийн чанартай зүйлс ч их хийсэн байх юм. За эргээд Сэшшюү гуайн тухай өгүүлье. Энэ хүн маань Кёотогоос гарч Ямагүчид ирсэн шалтгаан нь Хоншюу арлын урд хэсэгт Кёото хот шиг үзэсгэлэн төгөлдөр хот шинээр босоод гөөмөн сайхан байгаа тухай дуулж зорин иржээ. Ооүчи гуай ч элдэв газраас ирсэн хүмүүсийг тун сайхан хүлээн авдаг байсан бололтой. Сабиэрү (энэ нэр бол жинкэнэ Но-той нэр шүү Япончууд гадаад үгийг жинкэнэ япончлаад хаычдаг улс би жинхэнэ нэрийн хайхаас төвөгшөөнө тэр чигээр нь монголчлоод хаячлаа) хэмээх Испаниас ирсэн Христийн ламтан энд хотоор дайран Японоор аялж байгаад харьж явахдаа мөн дахин ирж жил гаруй амьдарж байсан бололтой. (яагаад ч алчаагүйм) Сэшшюү гуай энэ хотод ирээд хятад жапаны хооронд явдаг худалдааны онгоцонд суугаад хятад очиж зураг зурах, мөн бясалгал хийх талаар суралцаж иржээ. (Сэшшюү гуай лам хүн байсан байна.) Ирээд энэ хотдоо амьдран, уран бүтээлээ хийж мөн бясалгалаа хийдэг байсан бололтой.

Сэшшюү гуайн гэр доторхын нэг хэсэг нь(гэр гэж хэлэхүү юу гэх үү? Жапан хаус)


Цонхоор нь харагдах хашаан доторх байдал нь (нэг муу зураач гэхэд арай тансаг байсан байгаам. Аюулийн сайн зураач байсан бололтой одоо зураг нь бол музей энэ тэрт л байдаг гэсээн.)

Рүрикоожи сүмийн дэргэд байх 5-н давхар цамхаг (Гожюүтоо) дотор нь ном шаштир хадгалдаг гэсээн. Японы им загварын цамхаг(?) дотроосоо эхний 3т багтдаг үзэсгэлэнт Цамхаг. Нэг ч хадаас ашиглаагүй гэх энэ цамхагийг модоор эвлүүлэн бэхэлж барьжээ. (Ганц монгол тэгж юм оньсолдог биш бололтой юмаа.)


Ооүчи гуайн хөшөө. Тухайн үедээ их сийрэг ухаантай хүн байсан бололтой гадагш наймаа хийдэг олсон мөнгөө хэрхэн зарцуулахаа ч мэддэг шинэ хот босгох зэргээр ухаалаг энэ хүнийг үүрд дурсан байхийн тулд хөшөөг нь энд босгосон байх ба хажуухан дахь цэцэрлэгт хүрээлэн бунхныг нь байрлуулжээ.


Ооүчи гуайн бунхны урд байх шат. Наад талын чулуун засмал замын голд зогсож байгаад алга ташихаар өвөрмөцөөр цууриатдаг юм билээ. Гэхдээ анхнаасаа тэгж тооцоолоогүй юм гэсээн.



Сабиэрү (Испаний христиан)-г хүндэтгэн эл сүмийг бүтээжээ 10аад жилийн өмнө сүм нь шатацийн гэсэн тэгээд саяхан дахиж барьсан бололтойм. Урьдах сүм нь илүү классик байсан ч шинээр барьсан нь модерн талруу болсон гэсэн. Би үнэндээ аль алийг нь ойлгохгүй учир надаа бол цэвэрхэн сүм л санагдлаа. хэхэ. Өө тийн дотор маангар том орган хөгжим байдаг юм билээ. Дуугарахын сонсоогүй ч тэр эд дуугарбаас манай Уб хотын Тэц-ийн янданархруу күчтэй дуугарна байхаа. Орган гэж нэг л санаанд тань буухгүй байгаа бол Үзэсгэлэнт бүсгүй ба мангас билүү? (Жонон мангас үзэсгэлэнт бүсгүй ч бил үү ) хүүхэлдэйн киног үзэж байсанаа санаарай. Тэнд нөгөө сөрөг талын нөхөр орган уурлаад нэг өөрөө өөрийгөө дуугаргаад байдийн. Яагаад сөрөг талын орган энэ тэр гээд хүн ч юм шиг хөгжим ч юм шиг юм яриад байна вэ гэвэл тэр жонон нэг эмгэнийг уурлуулаад хараалгацийн тэгээд жинкэнэ хайртайгаа учираад үнсэлцэж бариул хараал арилах бөгөөд хамаг албат нь тэгээд нэг нэг тавилга болоод ядаж байхад тэгээд амьтай. Заза ёстой балай юм руу халтирчлаа. Өөрсдөө учираа олоорой.

Энэ үүдэн хэсэг нь дотогш зураг дарж болдоггүйм байна лээ. Энэ бол өөрөөр хэлбэл хориотой зураг. Бодвол Мариа эх байхаа.

За одоо нөгөө гэрэлт цохоо жаахан яриад дуусгая даа. Гэрэлт цонхын зургийг шөнө авна гэдэг бол дэмий санаа байна лээ. Харанхуй дотор ногоон цэг. Гэхдээ олон. Хэн надаа итгэхэв дээ хэхэ. Тэхдээ үнэхээр байгалийн чимэг. Шөнийн харанхуйд гэрэлт цэгүүд бүжих мэт. Тийм л сэтгэгдэл төрсөн хос энэ тэрээрээ тайван суугөө л харвал нөгөө романтик гэдэг нь болох байхаа. Манай багийнхан хэт хүлээгээд тэвчээр алдсаны улмаас харуй бүрий болохоос өмнө Жапан хүний дуртай шингэн талхаа ууцан байсан болохоор магадгүй тийм сайхан сэтгэгдэл төрүүлсэн ч юм билүү.

За эцэст нь хэлэх миний үг бол Хэзээ нэгэн цагт боломж гараад энэ аймаг энэ хотод ирэх боломж гарвал заавал ирээрэй. Ёкү нонбири дэкирү токоро даёо.

Б.Түвшинтөгс 2008 он 6 сар 6 өдөр.

Японы нийгэм миний бодлоор

Япон орон гэж дуулахаар бидэнд өндөр хөгжилтэй, эдийн засаг нь хүчирхэг, ропот машин техник гэсэн үгүүд хамгийн түрүүнд буудаг. Бидний чихэнд Япон улс хэмээх үг таагүй сонсогддоггүй билээ. Бусад орнуудад ч гэсэн за ялангуяа аялал жуулчлал хөгсөн оронд бол Япон гэхээр мөнгөтэй хөгшин япон жуулчилахаар ирж мөнгөө үрнээ гэсэн имидж ч мөн байдаг бололтойм. Гэхдээ мэдээж Солонгос, Хятад гэх мэт азийн зарим орнуудад дэлхийн дайнаас хойш үлдсэн таагүй дурсамж ч байдаг. Одоог хүртэл түүхийн сурах бичиг дээрх маргаан өрнөсөөр. Тэгвэл бид япон гэхээр энэ хэдэн брэнд болсон Хонда, Мицубүши, Ниссан, Тоёота зэргээс гадна юу мэдэх билээ? Яг нарийн учирийг нь олоогүй ч Самурай, Бүшидо, Гэйша, зэргийг ч мөн сонсож байсан билээ. Одоо харин биднийг холбож буй нэгээхэн том зүйл бол Сумо! Жапан оронд Монголын бөхчүүд ихийг шинчилж өгсөн гэдэгт эсэргүүцэх хүн үгүй биз.
Харин би энэ удаа эдгээр зүйлсээс арай өөр нэгэн сэдэвийн талаар санал бодлоо хуваалцах гэсэн юм. Энэ бол энэхүү "Наран" улсад ирээд төрсөн сэтгэгдэл бөгөөд гайхширсан зүйлсээ өгүүлж хэрхэн тайлж уншиж буйгаа хүргье.

Канадын сэтгүүлч Бэнжамин Фулфорд хэмээх хүний бичсэн номыг Сугараа ах хэсгээс орчуулж блог дээрээ тавьжээ. Энэ үнэхээр гадаад хүн бүрийн энд ирээд дасаад эхэлмэгц харагдаад байдаг зүйлс юм. Бидний хувьд бол энэ байж болохгүй үнэхээр хэцүү зүйл мэт харагддаг хүлээн зөвшөөрөх талаар болоод яриад ч хэрэггүй мэт. Гэвч усыг нь ууж байвал ёсыг нь дагахаас өөр аргагүй тул дасаад амьдрах л хэрэгтэй болж байгаа юм. (Сугар ахын блог http://blogmn.hopto.org/sugaraa)

хэсгээс нь...
"Яагаад япончууд дургүй байсан ч гэсэн энэ олон хэрэгтэй хэрэггүй журманд захирагддаг байнаа? Сүүлийн үед гайгүй болж байгаа ч жоохон дээр үед албан хаагчдын костюм цамцны өнгийг тодорхойлсон бичигдээгүй хууль байсан. Зуны хар халуунд бүгд гонжоомоо өмсөөд л зангиагаа зүүгээд л явж байлаа. Бага ангийн хүүхдүүд адилхан цүнхтэй. Зуны амралтаараа өглөө эрт босож, өглөөний гимнастик радион аяан доор хийнэ. Ахлах ангийхан ч дүрэмт хувцастай.
Японы хүүхэд бусдаасаа ангид юм хийвэл энэ чинь өөр шүү гэж анхааруулга авдаг. Англиар бол It’s different гэвэл магтсан үг болох ч Японд бол загнаж байгаа хэрэг. Англиар анхааруулга өгье гэвэл It’s wrong эсвэл It’s bad гэж тодорхой хэлдэг. Тохирсон тохироогүй дурмэнд баригдах нь их аюултай зүйл. Чөлөөтэй сэтгэх бодох хөдлөхийг боогдуулдаг. Дүрмэнд захирагдахгүй хүнийг шахан гаргадаг Японы нийгэм хүнийг сүрэг мал шиг болгоно. Francis Bacon бороо орохоор нь шүхэр гарган барьжээ. Тэр үеийн Англид эмэгтэй хүн л шүхэр барьдаг байсан тул бүгд л цочирдон гайхсан байна. Тэгвэл одоо бүгд л шүхэр хэрэглэж байна. Японд өөрийн гэсэн Bacon хэрэгтэй байна."

Эдгээр асуудал надад ч мөн ийм санагддаг. Үүн дээр нэмээд үнэхээр байж боломгүй мэт хэцүү зүйлс бол миний хувьд
1. Хичээл дээр чи зөвхөн багшийн заасан зүйлийг л хийнэ. Илүү нарийвчлан асуусан тохиолдолд (дэлгэрүүлэх гэхээсээ илүү хичээлийн програмаас нь гүнзгийрэн халих) өөрөө эвгүй байдалд орохоос гадна ангийн нөхөд чинь чамд таагүй хандана. Багш чинь ч мөн.
2. Шалгалт авахын өмнө багш нь юуны талаар авахаа хэлээд зогсохгүй яг ямар асуулт ирэх болон хариултыг нь бодсон цаасыг мөн сурагчиддаа тараана. (Ийм үед миний хувьд ингэж шалгалт өгөх хэрэг байна уу? хэмээн боддог. Гэвч энэ нь тоо, хими, физик зэрэг бодолт хийх шаардлагатай байгалын ухааны хичээлүүд дээр ихэвчлэнэ харагдана.) Энэ нь коллежээсээ гадна ахлах сургууль дунд сургуульдаа хүртэл хэрэгждэг байна.
3. Энд мөн хүмүүсийн тайлбар тавих явцадаа бусад хүмүүс тэгдэггүй учир хэмээх үгийг хэлэх нь их байх шиг санагддаг. Ямар нэгэн зүйлийг ойлгохгүй лавлан асуухад
-Би яг нарийн учирыг нь мэдэхгүй байна. Гэхдээ бусад хүмүүс ч яг үүны дагуу хийдэг бөгөөд хэн ч гаждаггүй гэж хариу хэлдэг.
Яагаад, яагаад энүүгээр гэж ийм байдалтай байвал зүгээр биш үү гэж лавласан тохиолдолд бараг ойгохгүй бөгөөд энэ ямар ядаргаатай юм бэ гэсэн байдалтай хандана.
4. Тэд ямар нэгэн ажил хийхдээ өөр аргаар (жишээлбэл түүнийг нь илүү боловсронгуй юмуу шинэчлэсэн байдалтайгаар) хийх гэж оролдвол тун таагүй ханддаг. Миний болдоор тэд олон жил шүүгдэж тунгаагдаад ирсэн арга нь одоо дахин шинэчлэгдэн байхгүй гэж үздэг мэт. Иймэрхүү байдалд ихээхэн орж байсан бөгөөд ихэвчлэн загнуулаад дуусах жишээтэй. Харин яагаад энэ асуудалыг энэ хэвээр нь хадгалах гээд бгааг нь ер нь ойлгосон. Аливаа улс орны ажил, тэр тусмаа японд бол ажил шат дамжлагуудаар их явагддаг. Та өөрийн шатандаа шинэчлэл хийгээд арай боловсронгуй облгоод явуулахад дараагийн шатны хүмүүс үүнийг чинь ойлгоод хийнэ гэдэг тун төвөгтэй болно. (тэр тусмаа багаасаа дүрмээр амьдарж өөрөөр сэтгэх нь тун ховор болсон хүмүүст) Дараагын шатны ажилийг та зогсонги байдалд оруулахаас гадна ажилыг цогцоор нь тасалдуулж магадгүй учир тэр болгон шинэчлэл явагдах бололцоо бага мэт болсон байдаг. Зайлшгүй шиэнэчлэл хийх тохиолдолд л хийнүү гэхээс жижиг зүйлс буюу бүгдийг цуглуулан тайлбарлах хэмжээнд хүрж цаг алдах зэрэг байдал учирах тул шинийг сэдэгч та тун хүнд байдалд орох байхаа.

Энэ мэт жижиг агаад бидний хувьд зайлшгүй зүйлс энэ оронд ирэхээрээ байр нь солигдсон мэт болох нь тун их. Япон хүмүүс хүртэл боловсролын салбарт байгаа шалгалтны материалаа эхэлж тараагаад түүгээрээ авдаг энэхүү аргад эцэг эхчүүд нь таагүй ханддаг юм шиг санагдсан гэвч нөгөө япон хүний зан буюу бусдаас өөрөөр байх ёсгүй зангаараа дуугүй байгаад байдаг мэт. Харин миний хувьд эхний үед шууд тэвчиж боломгүй мэт санагдаж бухимддаг байсан бөгөөд үүнээсээ ихээхэн стрессддэг байсан. Гэхдээ 130 сая хүн амтай улс орныг яаж удирдан залах вэ? энэ талаар бодож үзэхээр үүнээс өөр гарцгүй мэт санагддаг болсон. Ягаад вэ гэвэл тэднийг багаас нь дүрэм журмаар амьдруулж дүрэм зөрчих ойлгоцгүй болгосон тохиолдолд дээрх номонд өгүүлсэний адилаар сүрэг мал мэт болгож чадвал нийгэм ихээхэн хурдацтай агаад саадгүй хөгжих бололцоотой.
Японд ч мөн бусдын адил олуул хэлэлцэж асуудлыг шийдвэрлэх явц дээр үеэсээ байжээ. Харин бүши (зэвсгийн эрхтэнүүдийн үе) үеэс энэ байдал өөрчлөгдсөн бололтойм. Тэнд нэг нь шийдвэр гаргах бөгөөд бусад нь үгүй дуугүй дагаж хийнэ, доорхи хүмүүс нь буруу зөв хэмээн бодох ч эрхгүй бөгөөд зөвхөн удирдаж буй хүндээ бүрэн итгэж дагана. Харин удирдаж буй хүн бүх хариуцлагыг өөртөө хүлээх ба аливаа ажил нь бүтэлгүйтэсэн тохиолдолд амиа өөрөө хорлох мэтээр гэм буруугаа хүлээнэ. Энэ байдал япон оронд өнөөг хүртэл үлдсэн байгаа нь дамжиггүй бөгөөд компаний захирал компаниа дампуурсан бурууг өөртөө хүлээн нөгөө ертөнцрүү явчих нь бас цөөнгүй бололтойм. Улсын сайд, парламентийн гишүүд нь хүртэл өөрийн хариуцасан албанд нь алдаа гарвал өөрөө саналаараа ажилаа хүлээлгэж өгч чадаж байгаа зэрэг нь тун үлгэр авууштай мэт.

Тэгвэл тэднийг яаж энэ дүрэм сахисан, өөрөөр гаж сэтгээд байхааргүй болгох вэ? Тэд хэрхэн ингэхээ боловсролтой нь холбосон мэт багаас нь сургуульд орох цагаас нь эхлээд л дүрэмээр амьдруулна. Цэцэрлэгт байх хүүхдүүд ч мөн хоолны өмнө нэгэн дуугаар Тавтай хооллоорой хэмээн хэлэх, төрө бүрийн аргаар энэ байдалд нь дасгана. Сургууьдаа ижил дүрэмт хувцас өмсөх, бусдаас чи өөрөөр хийж байна хэмээн сануулах зэргээр өөрт нь ч анзаарагдалгүй өөр хүн болгодог аж. Яагаад энэ оронд амиа хорлолт их байнаа. Энэ нь яах аргагүй Япон хүний энэ дүрмээр амьдарж буй байдалтай холбоотой боловуу. Дүрмээр амьдарж чөлөөтэй байж чадахгүй байх нь стресст оруулах гол хөшүүргэ болж өгч байна энэ даамжирсаар залуучуудын дунд ийм амьдралаар амьдарснаар эртхэн салан одсон нь дээр санагддаг ч байж болох юм. Японы компаны ажилчидийн ажилладаг цагын урт, түүнээсээ стресдэж буй байдалыг та тоокёо хотын метронд суухад л ойлгох болно. Тэгэхээр дүрэмээр амьдрана гэдэг тийм ч муу зүйл бишээ гэдгийг та япон орны хөгжилтэй холбож ойлгоход хангалттай гэж бодож байна. Гэвч аливаа зүйлд гэрэлтэй тал байхад сүүдэртэй тал байдаг учир амиа хорлолт стрессыг нь ч мөн ойлгож болох байхаа. Ихийг бүтээхэд ихийг золиослодог шүүдээ.

Харин та нэг зүйл дээр эргэлзэж байж болох юм. Хүний сэтгэхүйг хөгжүүлэх байгалийн ухааны хичээлүүдийг шүлэг цээжлүүлж байгаа мэт цээжлүүлээд тэр хүний тархи хэрхэн задарж толгой бүхий лидерүүд төрөх вэ гэж. Энэ асуудлаа тэд их өвөрмөцөөр шийдсөн мэт дунд сургууль ахлах сургуульд дэвшин орохдоо шалгалт өгөх бөгөөд үнэхээр гоц сайн хүүхдүүдээ шигшин сайн рейтинг өндөр сургуулиуддаа авна өөрөөр хэлбэл тэд дунд, ахлах, их сургууль гэсэн шилжилтийн үе болгон дээрээ конкурс буюу уралдаант шалгалтаар шигшигдээд явагддаг. Ингэсээр нөгөөх алдарт Тоокёогын их сургууль, Кёотогын их сургуульдаа ирээдүйн элитүүдээ бэлдчих жишээний. (Гэхдээ Япон орны сор болсон сургуулийг энэ 2оор л төлөөлж ойлгож болохгүй энэ хоёртой адил сайн хчирхэг сургуулиуд нилээн хэд бий бөгөөд Осака, Васэда, Кэйё, Хитоцүбаши, Тоокёо-н инженэрын сургууль, Тоохокү, Кюүшу гэх мэт..)

Тэхээр та энэ оронд бүгд лидер болох боломжгүйг харлаа тийм учир энд багаасаа өөрийн хэрийг мэдээд бүгд их сургуульд орно гэхгүй бөгөөд өөрийн хүсэл мөрөөдөлдөө тохируулан хүссэн зүйлээ сонгоод амьдрал дээр гарах жишээтэй. Сүрэг малыг бүтээж чадах Япон орон Түүнийг удирдах малчидаа ч мөн бэлтгэж чадаж байна. Хүн ам олон байна гэдэг нэг талын зовлон мэт боловч удирдаж чадваас ихээхэн хүч гэдэг нь хэнд ч ойлгомжтой. Үүнтэй шууд уялдаатайгаар их хүнээс шигшигдэн гарж буй тэр шигшигдмэл нь чадалтай байх нь гарцаагүй.

Миний хувьд Япон орныг ийнхүү тайлж уншиж байна. Магадгүй андуурсан ч байж болох гэхдээ багштайгаа санал бодлоо хуваалцаж байхад бас тийм ч их зөрөөгүй мэтээ. Танин мэдэх аялал маань үргэлжилсээр эх орондоо жаахан ч гэсэн зүйл өвөртлөөд буцахсан.

2008 он 5 сар
Болд Түвшинтөгс

Эхийн сэтгэл

Ногүчи Хидэё хэмээх энэ хүнийг Японд танихгүй хүн үгүй бизээ. Яагаад гэвэл 1000 иэны дэвсгэрт дээр байдаг хүн болохоор тэр.
Энэ хүн маань 1876 оны 11 сарын 9 ны өдөр мэндэлж 1928 оны 5 сарын 21 ны өдөр таалал төгсжээ. Бактерлогич мэргэжилтэй энэ хүн сурахын хажуугаар хэрхэн ажиллаж судалгаа энэ тэр хийж болохын бодит үнэн түүх юм. Тэрээр Кёото-гын их сургуулийг төгсөж, Токио-н их сургуульд доктор, Брауны их сургууль, Иелийн их сургуульд мөн доктор хамгаалжээ. Мөн Кох-оос эхэлсэн бактерийн судалгааг (Хэйнрич Хэрманн Робэрт Коч) судалж явсан байна. За тэгээд хэрхэн яаж амьдарж байсаныг нь өөрсдөө хайж олоод уншчина биздээ. Харин би юуг өгүүлэх гэсэн бэ гэвэл тэр хүүний ээжийнхэн тухай жаахан зүйл саыхан уншсанаа сонирхуулах гэсэн юм (хүний бичлэг) Энэ хүнийг харь оронд сурж байх хугацаанд нь бичиг үсэг мэдэхгүй эх нь санасандаа бичиг үсэг суран хүүрүүгээ захидал бичин хурдан гэртээ ирээрэй ээж нь хүүгээ санаж байнаа гэж бичиж явуужээ. Эх хүн гэдэг ийм л байдаг билээ. Бид бүгдийн ээж ч мөн адил үргэлж биднийгээ гэсэн сэтгэлээр хүүгээ охиноо хэзээ ирэх болоо хэмээн харуулдана л суугаа. За миний хүү явдал зардал болгож ирээд яах вэ тэр мөнгөө өөртөө зарцуул ээж нь яахав дээ гэж байж болно гэхдээ л эхийн сэтгэл гэдэг эхийн л сэтгэл шүүдээ. Биднийгээ хүлээгээд л харуулдаад л сууж байгаа. За энэ жилдээ яахав дараа жил, за ойрдоо жаахан завгүй дараа л... Хэдий удаан биднийгээ хүлээхэв дээ. Хүмүний амьдрал өөрөө богинохон 10,20-н жил богино 30,40-н жил ч богинохон хугацаа нэг л мэдэхэд харваад л өнгөрнө. Тийм учир цаг, чадах чинээгээрээ эхийнхээ дэргэд нь байж эхийнхээ сэтгэлийг дэвтээгээрэй "Эх үрс хамтдаа байх нь жаргал" гэдэгдээ.


Доор ээжийнхэн захиаг тавилаа. Ээж нь бичиг үсэг өөрөө бие даан сураад алдаа мадагтай ч чадах чинээгээрэй хүүдээ санасан сэтгэлээ бичиж явуулжээ. Мөн би чадах ядахаараа орчуулъя. (Миний хэлний мэдлэг гэдэг мэддэг хүн нь харвал ичмээр дамшиг даа.)

Миний хүү амжилт гаргаж байгаад бид их баярлаж байна. Ээж нь ч мөн адил үнэхээр баярлаж байна. (За тэгээд гол гол юмын биччио) 鳥帽子 гэдэг тосгоноос мөнгө шаардаад баларсан. Хавар болохоор бүгдээрээ Хоккайдо явчихна. Би ч мөн гунигтай байна. Тэгэхээр чи хурдан ирээрэй. Мөнгө явуулсаныг хэнд ч хэлээгүй. Түүнийг хүнд хэлэх юм бол бүгдийн үрчихнэ.
Хурдан харьж ирээрэй.
Хурдан харьж ирээрэй.
Хурдан харьж ирээрэй.
Хурдан харьж ирээрэй. Ганц том гуйлт минь юм шүү.
Баруун зүгт залбиръя. Зүүн зүгт залбиръя. Хойд зүгт залбиръя. Өмнө зүгт залбиръя.
1ны өдөр давсны цээр хийнэ. Мөн залбирж мөргөнө. Юуг ч мартдаг байлаа гэсэн энийг бол мартахгүй. Зургийг чинь харахаараа л залбирдаг. Хурдан харьж ирээрэй. Хэзээ харихаа хэлээрэй. Энэ захианы хариуг хүлээж байх болно. Унтахыг хүссэн ч унтаж чадахгүй нь...


おまイの。しせ（出世）にわ。みなたまけ（驚ろき）ました。わたくしもよろこんでをりまする。

なかた（中田）のかんのんさまに。さまにねん（毎年）。よこもり（夜篭り）を。いたしました。

べん京なぼでも（勉強いくらしても）。きりかない。

いぼし。ほわ（烏帽子＝近所の地名 には）こまりおりますか。

おまいか。きたならば。もしわけ（申し訳）かてきましよ。

はるになるト。みなほかいド（北海道）に。いてしまいます。わたしも。こころぼそくありまする。
ドか（どうか）はやく。きてくだされ。

かねを。もろた。こトたれにこきかせません。それをきかせるトみなのれて（飲まれて）。しまいます。

はやくきてくたされ。はやくきてくたされはやくきてくたされ。はやくきてくたされ。

いしよ（一生）のたのみて。ありまする。

にし（西）さむいてわ。おかみ（拝み）。ひかしさむいてわおかみ。しております。

きた（北）さむいてはおかみおります。みなみ（南）たむいてわおかんておりまする。

ついたち（一日）にわしおたち（塩絶ち）をしております。

ゐ少さま（栄昌様＝修験道の僧侶の名前）に。ついたちにわおかんてもろておりまする。

なにおわすれても。これわすれません。

さしん（写真）おみるト。いただいておりまする。はやくきてくたされ。いつくるトおせて（教えて）くたされ。

これのへんちちまちて（返事を待って）をりまする。ねてもねむれません


<訳>

お前の出世にはみんな驚きました。私も喜んでおります。
中田の観音様に毎年、夜篭りをいたしました。
勉強をいくらしてもきりがありません。
鳥帽子という村からのお金の催促には困ってしまいます。
お前が戻ってきたら申し訳ができましょう。
春になるとみんな北海道に行ってしまいます。
私も心細くなります。
どうか早く帰ってきて下さい。
お金を送ってもらったことは誰にも聞かせません。
それを聞かせると、みんな呑まれてしまいます。
早く帰って来て下さい。
早く帰って来て下さい。
早く帰って来て下さい。
早く帰って来て下さい。一生の頼みであります。
西に向いては拝み、東に向いては拝んでおります。
北に向いては拝んでおります。
南に向いては拝んでおります。
ついたちには塩断ちをしております。
栄昌様についたちには、拝んでもらってます。
何を忘れてもこれは忘れません。
写真を見ると拝んでいます。
早く帰って来て下さい。
いつ帰れるか教えて下さい。
この返事を待っています。寝ても眠れません。